सुकरात बन्ने कि जान्थिपी ?!
चोथाले ‘जान्थिपी’का पति सुकरात हरेक दिन प्रवचनमा सहभागी हुँदै दिन बिताउँथे । पतिको क्रियाकलापले आजित जान्थिपीले एक दिन प्रवचनकै दौरान किट्लीमा उम्लिरहेको पानी सुकरातको टाउकोमा खन्याइदिइन् । उनको यस्तो कार्यबाट आक्रोशित सुकरातका चेलाहरूले उनलाई पिट्न आँट्दा सुकरातले रोके । आक्रोशित चेलाहरूले सुकरातलाई प्रश्न गरे, ‘तपाईं कस्तो मानिस ? उम्लेको पानी टाउकोबाट खन्याउँदा पनि केही नगर भन्नुहुन्छ !’
सुकरात मुसुक्क हाँसे र चेलाहरूलाई भने, ‘हेर बाबु हो ! उनले मलाई तातोपानी खन्याएर पक्कै राम्रो काम गरिनन्, तर उनीभित्र अझै बाँकी बसेको असलपन किन देख्दैनौ ? उनले चाहेकी भए मेरो पूरै टाउको जलाइदिन सक्थिन्, केवल एकपाखोमा मात्र पानी हाल्नुको मतलब उनमा अझै पचास प्रतिशत राम्रोपन बाँकी छ भन्ने देखिँदैन र ? तिमीहरू साँच्चै मेरा चेला हौ भने उनीभित्र बाँकी रहेको पचास प्रतिशत असलपनमाथि विचार गर्दै उनलाई माफी देऊ ।’ सुकरातको कुरा सुनेर उनका चेलाहरू अचम्ममा परे ।
देश आज अनिश्चित भुमरीमा फसिरहेको छ । देशमा बाह्य षड्यन्त्र अचाक्ली बढ्दै जाँदा सुकरातको जीवनमा घटेको सो घटना यहाँ उल्लेख गर्नु सान्दर्भिक लाग्यो । सुकरात र उनकी रिसाहा पत्नीको व्यवहारमा कुनचाहिँ ठीक भन्ने प्रकारकै सवाल यतिबेला उत्पन्न भएको छ । जनताले नचाहेको द्वन्द्वलाई अनिवार्य गराउने राजनीतिक दलहरूको बालसुलभ मुठभेड र अराजकतावादी सोचका कारण सबै क्षेत्र, वर्ग र जातजातिका मानिस चिन्तित छन् । हालैको सर्वोच्च अदालती फैसला र पुस २२ को नौदलीय गठबन्धनको शक्ति प्रदर्शन तथा त्यसयताका राजनीतिक घटनाक्रम हेर्दा देशको राजनीतिले तत्काल निकास पाउने देखिँदैन । वर्तमानमा भइरहेको सत्तापक्षीय हठ र विपक्षी हठको असली चुरो वा बिउ के हो भनी सूक्ष्म अध्ययन गर्ने हो भने सङ्घीयताको आडमा बाह्य स्वार्थ चल्मलाएको प्रस्टै देखिन्छ ।
नेपाललाई बाह्य हस्तक्षेपमुक्त देश बनाउने नारा घन्काउँदै स्विजरल्यान्ड र सिङ्गापुर बनाइने रुमानी सपना फुलाइएका अनेकौँ आन्दोलन, हिंसा र द्वन्द्व हुँदै लादिएको १० वर्षे माओवादी ध्वंसको असली मकसद नेपालको अस्तित्व नै मेटाउने उद्देश्यले प्रेरित थियो भन्ने कुराको पछिल्लो कडी संसद्मा होहल्लाबीच दर्ता हुन पुगेको संविधान संशोधनको दाहाल–प्रस्ताव हेरे पुग्छ ।
राणाशासनको समाप्तिपछि खुला राजनीतिको अभ्यास गर्दै बेदानन्द झामार्फत नेपाल घुसाइएको सङ्घीयताको विषवृक्षले नेपाली राजनीति आज आक्रान्त छ । सन् १९५९ देखि थाती रहेको सङ्घीयताको मुद्दा पुनः सतहमा ल्याउने जिम्मेदारी ०४६ को परिवर्तनपछि गजेन्द्रनारायण सिंहले लिए । नेपाली राजनीतिमा नेपाल सद्भावना पार्टी नाम दिँदै पहिलोपटक काठमाडौंको खुलामञ्चमा पहाडे नश्ल र मधेसी रङ्गबारे चर्चा गर्दै समाजलाई ध्रुवीकृत गर्ने सिंह सोही आमसभामा नेपाललाई श्रीलंका बनाइदिने धम्कीपूर्ण भाषण गर्दै गर्दा सर्वसाधारणबाट ढुङ्गा खान बाध्य भएका थिए । त्यसपछि उनको चलखेल तराईकेन्द्रित हुन पुगेको थियो ।
१६बुँदेमार्फत मुलुकको राजनीतिमा स्थापित हुन चाहेका र सोअनुसार सफलता पनि पाएका पुष्पकमल दाहाल यतिबेला संविधान संशोधनको नाममा १० प्रतिशतलाई खुसी बनाउन ९० प्रतिशतसँग दुश्मनी मोल्न तयार किन भइरहेका छन्, बुझ्नेले बुझिसकेका छन्, अब धेरै माथापच्ची गरिरहनै पर्दैन । यस्तोमा झन्–झन् पेचिलो बनेको नेपाली राजनीतिले सजिलै निकास पाउँछ भनिएमा राजनीतिको ‘क ख’ नबुझेकै भन्नुपर्दछ ।
बाह्य लगानीमा रणनीतिक रूपले जन्माइएको गजेन्द्रनारायणको ‘सद्भावना’ पार्टीको काम तराई–मधेसका जनतामाथि काठमाडौंको सत्ताबाट भएको शोषण, उत्पीडनलाई उजागर गर्दै त्यसबाट मुक्त तुल्याउन नभई द्वेष र घृणामार्फत पहाडे र मधेसी जनताबीच फाटो ल्याउने उद्देश्यबाट प्रेरित थियो भन्ने बिस्तारै खुल्दै गयो । यतिले मात्र नपुगेर दरबारिया शक्ति र माओवादीलाई एकैपटक प्रयोग गर्दै नेपालको राजनीतिलाई अस्थिर बनाउने खेल प्रारम्भ गरियो । यही क्रममा काङ्ग्रेस र एमालेका कैयन नेतालाई धमाधम ‘फोरम’ प्रवेश गराउने कार्य सुनियोजित तवरबाट भयो, तर त्यतिबेला आफूलाई ‘मै हुँ’ भनिठान्ने गिरिजाप्रसाद कोइारालाले कुरो नबुझ्दा पहिलो संविधानसभामा तराई–मधेसबाट उम्मेदवारीसमेत दिएनन् । त्यसयताका घटनाक्रमहरू सचेत नागरिकका लागि प्रस्ट्याइरहनै पर्दैन ।
१६बुँदेमार्फत मुलुकको राजनीतिमा स्थापित हुन चाहेका र सोअनुसार सफलता पनि पाएका पुष्पकमल दाहाल यतिबेला संविधान संशोधनको नाममा १० प्रतिशतलाई खुसी बनाउन ९० प्रतिशतसँग दुश्मनी मोल्न तयार किन भइरहेका छन्, बुझ्नेले बुझिसकेका छन्, अब धेरै माथापच्ची गरिरहनै पर्दैन । यस्तोमा झन्–झन् पेचिलो बनेको नेपाली राजनीतिले सजिलै निकास पाउँछ भनिएमा राजनीतिको ‘क ख’ नबुझेकै भन्नुपर्दछ ।
मैथिली, भोजपुरी, अवधि र बज्जिका बारेमा रत्तिभर चिन्ता नगर्ने मधेसी मोर्चाका ठालुहरू हिन्दीलाई कामकाजको भाषा बनाउन उद्यत् छन् । के यो मधेसी नागरिकलाई शोषण–उत्पीडनबाट मुक्त तुल्याउने एजेण्डा हो ? आफ्ना छोरीको कुनै चिन्ता नगर्ने, तर सीमापारबाट आएका बुहारीले नेपाल भित्रिनेबित्तिकै देशको प्रमुख स्थान नै पाउनुपर्ने मागले कसको पक्षपोषण गर्ला ? साँचो अर्थमा तराई–मधेसको समस्या के हो ? त्यहाँका जनता, बुद्धिजीवी, सञ्चारकर्मीलगायत सचेत तप्कासँग काठमाडौंको सत्ताले संवाद नगर्नुको कारण बिच्किएका जनताका जायज मागको सम्बोधन गर्नु कता हो कता बाह्य स्वार्थको सम्बोधन गर्ने प्रचण्ड–प्रस्तावले समाधान तत्काल नमिल्ने सङ्केत विपक्षी गठबन्धनको घोषणा सुन्दा थाहा लाग्छ ।
कथित मधेसवादीले तराई–मधेसका ६ दर्जन सपुत गुमेको सन्दर्भलाई सुकरातकै दृष्टिले हेर्दै माफी दिए पनि मधेसवासी सच्चा नेपालीले यो सहजै बिर्सन र औँलामा गन्न सकिने तथाकथित मधेसी नेताहरूलाई कालान्तरमा सहजै माफी देलान् भनी अनुमान गर्न सकिन्न । गजेन्द्रनारायण सिंहले खुलामञ्चमा खाएको ढुङ्गाको साँवा–ब्याज ०६३÷६४ को तराई आन्दोलनमा पहाडे समुदायमाथि लादिए पनि बाह्य घुसपैठलाई नेपाली जनताले माफी दिएकै हुन् । मन्त्री पदमा बस्दै तराईका २२ जिल्ला टुक्र्याउने धम्की दिनेदेखि कैलालीमा उत्तेजक भाषण गर्ने मधेसी नेतासम्मलाई सुकरातकै मनले माफी दिने नेपाली मन वास्तवमा महान् छ । तर, फेसबुकका भित्तामा मधेस अलग गर्ने, खुलेआम नेपाल टुक्र्याउने धम्की दिने विखण्डनवादीहरूलाई समेत माफी दिने नेपाली जनतालाई बाँच्नै नदिन ‘हेमलक’ विष पिलाउने कोसिस गर्ने वर्तमान सरकारको क्रियाकलाप ‘सुकरातको मन’ले माफी दिन लायक छैन । वास्तवमा नेपाली जनताको राष्ट्रवादी भावनालाई लत्याउँदै गरिएका तमाम गैरराजनीतिक हर्कतले वर्तमानको नेपाली संविधानलाई ५० प्रतिशत ठीक भन्दै सुकरात बनिरहने कि जान्थिपी बन्नेमा नेपाल राष्ट्रकै भविष्य जोडिएको छ । नेपाल राष्ट्रको गर्दन छिनाउँदै आँखा जोगाउँदै जारी गरिएको संविधानलाई अझै सुकरातको आँखाले हेर्दै ५० प्रतिशत ठीक भन्दै बस्ने त ? सवाल गम्भीर छ । हुँदा–हुँदा देशको नारायणहिटीको सत्ता सीमापार पु¥याउने, आफ्ना मौलिक धर्म र संस्कृतिलाई कुर्सी–स्वार्थमा साट्ने, सङ्घीयता विघटनको शैलीमा सीमाङ्कन स्वीकार गर्ने कुचेष्टा अघि बढाउने राजनीतिक नेतृत्व र दलहरूलाई खबरदारी होइन ‘जान्थिपी’ नै बनेर तातोपानी खन्याउने निर्णय गर्न ढिला भइसकेको होइन र ?
सुकरात मुसुक्क हाँसे र चेलाहरूलाई भने, ‘हेर बाबु हो ! उनले मलाई तातोपानी खन्याएर पक्कै राम्रो काम गरिनन्, तर उनीभित्र अझै बाँकी बसेको असलपन किन देख्दैनौ ? उनले चाहेकी भए मेरो पूरै टाउको जलाइदिन सक्थिन्, केवल एकपाखोमा मात्र पानी हाल्नुको मतलब उनमा अझै पचास प्रतिशत राम्रोपन बाँकी छ भन्ने देखिँदैन र ? तिमीहरू साँच्चै मेरा चेला हौ भने उनीभित्र बाँकी रहेको पचास प्रतिशत असलपनमाथि विचार गर्दै उनलाई माफी देऊ ।’ सुकरातको कुरा सुनेर उनका चेलाहरू अचम्ममा परे ।
देश आज अनिश्चित भुमरीमा फसिरहेको छ । देशमा बाह्य षड्यन्त्र अचाक्ली बढ्दै जाँदा सुकरातको जीवनमा घटेको सो घटना यहाँ उल्लेख गर्नु सान्दर्भिक लाग्यो । सुकरात र उनकी रिसाहा पत्नीको व्यवहारमा कुनचाहिँ ठीक भन्ने प्रकारकै सवाल यतिबेला उत्पन्न भएको छ । जनताले नचाहेको द्वन्द्वलाई अनिवार्य गराउने राजनीतिक दलहरूको बालसुलभ मुठभेड र अराजकतावादी सोचका कारण सबै क्षेत्र, वर्ग र जातजातिका मानिस चिन्तित छन् । हालैको सर्वोच्च अदालती फैसला र पुस २२ को नौदलीय गठबन्धनको शक्ति प्रदर्शन तथा त्यसयताका राजनीतिक घटनाक्रम हेर्दा देशको राजनीतिले तत्काल निकास पाउने देखिँदैन । वर्तमानमा भइरहेको सत्तापक्षीय हठ र विपक्षी हठको असली चुरो वा बिउ के हो भनी सूक्ष्म अध्ययन गर्ने हो भने सङ्घीयताको आडमा बाह्य स्वार्थ चल्मलाएको प्रस्टै देखिन्छ ।
नेपाललाई बाह्य हस्तक्षेपमुक्त देश बनाउने नारा घन्काउँदै स्विजरल्यान्ड र सिङ्गापुर बनाइने रुमानी सपना फुलाइएका अनेकौँ आन्दोलन, हिंसा र द्वन्द्व हुँदै लादिएको १० वर्षे माओवादी ध्वंसको असली मकसद नेपालको अस्तित्व नै मेटाउने उद्देश्यले प्रेरित थियो भन्ने कुराको पछिल्लो कडी संसद्मा होहल्लाबीच दर्ता हुन पुगेको संविधान संशोधनको दाहाल–प्रस्ताव हेरे पुग्छ ।
राणाशासनको समाप्तिपछि खुला राजनीतिको अभ्यास गर्दै बेदानन्द झामार्फत नेपाल घुसाइएको सङ्घीयताको विषवृक्षले नेपाली राजनीति आज आक्रान्त छ । सन् १९५९ देखि थाती रहेको सङ्घीयताको मुद्दा पुनः सतहमा ल्याउने जिम्मेदारी ०४६ को परिवर्तनपछि गजेन्द्रनारायण सिंहले लिए । नेपाली राजनीतिमा नेपाल सद्भावना पार्टी नाम दिँदै पहिलोपटक काठमाडौंको खुलामञ्चमा पहाडे नश्ल र मधेसी रङ्गबारे चर्चा गर्दै समाजलाई ध्रुवीकृत गर्ने सिंह सोही आमसभामा नेपाललाई श्रीलंका बनाइदिने धम्कीपूर्ण भाषण गर्दै गर्दा सर्वसाधारणबाट ढुङ्गा खान बाध्य भएका थिए । त्यसपछि उनको चलखेल तराईकेन्द्रित हुन पुगेको थियो ।
१६बुँदेमार्फत मुलुकको राजनीतिमा स्थापित हुन चाहेका र सोअनुसार सफलता पनि पाएका पुष्पकमल दाहाल यतिबेला संविधान संशोधनको नाममा १० प्रतिशतलाई खुसी बनाउन ९० प्रतिशतसँग दुश्मनी मोल्न तयार किन भइरहेका छन्, बुझ्नेले बुझिसकेका छन्, अब धेरै माथापच्ची गरिरहनै पर्दैन । यस्तोमा झन्–झन् पेचिलो बनेको नेपाली राजनीतिले सजिलै निकास पाउँछ भनिएमा राजनीतिको ‘क ख’ नबुझेकै भन्नुपर्दछ ।
बाह्य लगानीमा रणनीतिक रूपले जन्माइएको गजेन्द्रनारायणको ‘सद्भावना’ पार्टीको काम तराई–मधेसका जनतामाथि काठमाडौंको सत्ताबाट भएको शोषण, उत्पीडनलाई उजागर गर्दै त्यसबाट मुक्त तुल्याउन नभई द्वेष र घृणामार्फत पहाडे र मधेसी जनताबीच फाटो ल्याउने उद्देश्यबाट प्रेरित थियो भन्ने बिस्तारै खुल्दै गयो । यतिले मात्र नपुगेर दरबारिया शक्ति र माओवादीलाई एकैपटक प्रयोग गर्दै नेपालको राजनीतिलाई अस्थिर बनाउने खेल प्रारम्भ गरियो । यही क्रममा काङ्ग्रेस र एमालेका कैयन नेतालाई धमाधम ‘फोरम’ प्रवेश गराउने कार्य सुनियोजित तवरबाट भयो, तर त्यतिबेला आफूलाई ‘मै हुँ’ भनिठान्ने गिरिजाप्रसाद कोइारालाले कुरो नबुझ्दा पहिलो संविधानसभामा तराई–मधेसबाट उम्मेदवारीसमेत दिएनन् । त्यसयताका घटनाक्रमहरू सचेत नागरिकका लागि प्रस्ट्याइरहनै पर्दैन ।
१६बुँदेमार्फत मुलुकको राजनीतिमा स्थापित हुन चाहेका र सोअनुसार सफलता पनि पाएका पुष्पकमल दाहाल यतिबेला संविधान संशोधनको नाममा १० प्रतिशतलाई खुसी बनाउन ९० प्रतिशतसँग दुश्मनी मोल्न तयार किन भइरहेका छन्, बुझ्नेले बुझिसकेका छन्, अब धेरै माथापच्ची गरिरहनै पर्दैन । यस्तोमा झन्–झन् पेचिलो बनेको नेपाली राजनीतिले सजिलै निकास पाउँछ भनिएमा राजनीतिको ‘क ख’ नबुझेकै भन्नुपर्दछ ।
मैथिली, भोजपुरी, अवधि र बज्जिका बारेमा रत्तिभर चिन्ता नगर्ने मधेसी मोर्चाका ठालुहरू हिन्दीलाई कामकाजको भाषा बनाउन उद्यत् छन् । के यो मधेसी नागरिकलाई शोषण–उत्पीडनबाट मुक्त तुल्याउने एजेण्डा हो ? आफ्ना छोरीको कुनै चिन्ता नगर्ने, तर सीमापारबाट आएका बुहारीले नेपाल भित्रिनेबित्तिकै देशको प्रमुख स्थान नै पाउनुपर्ने मागले कसको पक्षपोषण गर्ला ? साँचो अर्थमा तराई–मधेसको समस्या के हो ? त्यहाँका जनता, बुद्धिजीवी, सञ्चारकर्मीलगायत सचेत तप्कासँग काठमाडौंको सत्ताले संवाद नगर्नुको कारण बिच्किएका जनताका जायज मागको सम्बोधन गर्नु कता हो कता बाह्य स्वार्थको सम्बोधन गर्ने प्रचण्ड–प्रस्तावले समाधान तत्काल नमिल्ने सङ्केत विपक्षी गठबन्धनको घोषणा सुन्दा थाहा लाग्छ ।
कथित मधेसवादीले तराई–मधेसका ६ दर्जन सपुत गुमेको सन्दर्भलाई सुकरातकै दृष्टिले हेर्दै माफी दिए पनि मधेसवासी सच्चा नेपालीले यो सहजै बिर्सन र औँलामा गन्न सकिने तथाकथित मधेसी नेताहरूलाई कालान्तरमा सहजै माफी देलान् भनी अनुमान गर्न सकिन्न । गजेन्द्रनारायण सिंहले खुलामञ्चमा खाएको ढुङ्गाको साँवा–ब्याज ०६३÷६४ को तराई आन्दोलनमा पहाडे समुदायमाथि लादिए पनि बाह्य घुसपैठलाई नेपाली जनताले माफी दिएकै हुन् । मन्त्री पदमा बस्दै तराईका २२ जिल्ला टुक्र्याउने धम्की दिनेदेखि कैलालीमा उत्तेजक भाषण गर्ने मधेसी नेतासम्मलाई सुकरातकै मनले माफी दिने नेपाली मन वास्तवमा महान् छ । तर, फेसबुकका भित्तामा मधेस अलग गर्ने, खुलेआम नेपाल टुक्र्याउने धम्की दिने विखण्डनवादीहरूलाई समेत माफी दिने नेपाली जनतालाई बाँच्नै नदिन ‘हेमलक’ विष पिलाउने कोसिस गर्ने वर्तमान सरकारको क्रियाकलाप ‘सुकरातको मन’ले माफी दिन लायक छैन । वास्तवमा नेपाली जनताको राष्ट्रवादी भावनालाई लत्याउँदै गरिएका तमाम गैरराजनीतिक हर्कतले वर्तमानको नेपाली संविधानलाई ५० प्रतिशत ठीक भन्दै सुकरात बनिरहने कि जान्थिपी बन्नेमा नेपाल राष्ट्रकै भविष्य जोडिएको छ । नेपाल राष्ट्रको गर्दन छिनाउँदै आँखा जोगाउँदै जारी गरिएको संविधानलाई अझै सुकरातको आँखाले हेर्दै ५० प्रतिशत ठीक भन्दै बस्ने त ? सवाल गम्भीर छ । हुँदा–हुँदा देशको नारायणहिटीको सत्ता सीमापार पु¥याउने, आफ्ना मौलिक धर्म र संस्कृतिलाई कुर्सी–स्वार्थमा साट्ने, सङ्घीयता विघटनको शैलीमा सीमाङ्कन स्वीकार गर्ने कुचेष्टा अघि बढाउने राजनीतिक नेतृत्व र दलहरूलाई खबरदारी होइन ‘जान्थिपी’ नै बनेर तातोपानी खन्याउने निर्णय गर्न ढिला भइसकेको होइन र ?