बडे भाईको सफल भ्रमण !
भारतिय बडेभाई दुई दिने नेपाल यात्रामा निस्किए । राजनैतिक भाषामा भन्दा नेपाली प्रधानमन्त्रीको निम्तो स्वीकार गर्दै उनी आए । सतहमा ल्याइएको कुरालाई बिना पुर्बाग्रह मान्ने हो भने बडेभाई धार्मिक , राजनैतिक एबम अध्यात्मिक इच्छा पुरा गर्न जनकपुर , मुक्तीनाथ र काठमाण्डौ आए । हिन्दूत्वको जगमा उदाएका भारतिय बडेभाई सुरुवाती दिनमा दक्षिण एसियाको राजनीतिमा नयाँपन दिन चाहान्थे । भारतका छिमेकी अत्यन्त साना भएका कारण उनीहरुले भारतलाई मन पराउँदैनन भन्ने पुर्ब कुटनीतिज्ञ विक्रम सुदको धारणा संग असहमती देखाए । बिगतको सरकारले लिएको नीतिको कारण सुमधुर बन्न नसकेको भारतको छिमेकी संगको सम्बन्धलाई नयाँ ढंगले परिभाषित गर्ने सन २०१४ को मोदी घोषणा ‘छिमेकीलाई पहिलो प्राथमिकता ' त्यस अन्तर्गत आएको मानिन्थ्यो । आफ्ना साना छिमेकीलाई फकाउने नीति अनुरुप नेपाल भ्रमण गर्दै नेपालीको मन जित्न सफल भारतिय मोदी अन्तत विक्रम सुदको बाटो पछ्याउँदै नाकाबन्दी लगाउन पुगे । जसको कारण उनले नेपाली जनता संग पाएको माया र सम्मान धुलोमा मिल्न पुग्यो । भारतिय राजनीतिमा अत्यन्त झुटो बोल्ने नेताको छबी बनाएका प्रधानमन्त्री मोदी अर्को झुटको माला लिएर ' भाईसाब 'को स्वागत खान आइपुगेका छन । हरेक मोदी झुटलाई हिरा सम्झने वारीपारीका झुण्डहरु झुटकै माला लाउन मरिहत्ते गरी रहेको दृश्य अत्यन्त रोचक र घिन लाग्दो मानिदैछ ।
के चाहान्छ दिल्ली ?
दक्षिण एसियाको सबै भन्दा पुरानो देशहरु मध्यमा पर्ने नेपाललाई दिल्ली सत्ताले सार्बभौम भएको मान्न हिच्किचाइ रह्यो । दक्षिण एसियाको तीन राजतन्त्र ( भुटान , सिक्किम र नेपाल ) लाई आफ्नो मातहत राख्ने नेहरु , इन्दिरा नीतिलाई समर्थन नगर्दा सिक्किमलाई भारतको २२ औं प्रान्त बनायो भने भुटानको सार्बभौम सत्ता आफ्नै हातमा लिन सफल भयो । कहिल्यै पनि स्वतन्त्रता दिबश नमाउने नेपालको सार्बभौम सत्ता दिल्ली पुर्याउने पुरानो नीति मोदीलाई समेत प्रिय लागेको सबैभन्दा ठुलो प्रमाण ' नाकाबन्दी ' नै काफी छ । विश्व राजनैतिक मञ्चमा आफ्नो उपस्थीती बढाउँदै लगेको भारत आफुले भनेको माने असल छिमेकी नमाने बडे भाईको ब्यबहार प्रस्तुत गर्ने दिल्ली सत्ता मोदी कार्यकालमा पनि बदलिन चाहेन । छिमेकी देशको आन्तरिक राजनीतिमा माइक्रो म्यानेजमेण्ट गर्न रुचाउने , आफ्ना स्वार्थलाई जबर्जस्ती लादने , सार्बभौमिक संबेदनशिलता माथी हस्तक्षेप गर्ने , छिमेकी देशको प्राकृतिक श्रोत र साधन माथी आँखा गाडने र दक्षिण एसियाको बडेभाइ बनी रहने दिल्ली नीति हो । ।
किन आए मोदी ?
माओबादी ध्वसंलाई ब्यबस्थित गर्ने बहानामा १२ बुँदे गर्दै नेपालको सार्बभौम सत्ता दिल्ली लान सफल भारतिय सत्ता अनमिनको उपस्थीतीलाई टाउको दुखाई मान्दथ्यो । माधब सरकारलाई प्रयोग गर्दै अनमिनलाई बिदा गर्न सफल भए पनि नेपाली राजनीतिमा पश्चिमाहरुको पकड र प्रभाब बढेको कारण दिल्ली सत्ता चिन्तित थियो । नेपालको संबिधान सभाले संबिधान जारी गर्दै गर्दा भारतको स्वार्थ भन्दा इसाई स्वार्थलाई बढी महत्व दिएको कारण अत्यन्त मर्माहत हुन पुग्यो । नेपालको सिंहदरबारलाई गलाउँदै राजनैतिक र प्राकृतिक श्रोतको दोहन गर्ने खेल अन्तर्गत लादिएको संघीयता आफ्नो लागी भन्दा पश्चिमा शक्तीको निम्ती फाइदाजनक रहेको निचोड निकाल्न बाध्य भयो । तराई मधेश भित्र जरा गाडदै गरेको अमेरिकी सिके राउत , युरोपियन युनियनको जातीबादी राजनीति , २ र ५ नम्बर प्रदेशमा बस्ने ठुलो संख्याको मुस्लिम समुदायमाथी पाकिस्तान र साउदी अरबको बढदो प्रभाब दिल्ली सत्ताको टाउको दुखाई बन्न पुग्यो । नेपालको संबिधानको बिरुद्ध राष्ट्रसंघ , युरोपियन युनियन र बेलायत सम्म बिषबमन गर्न पुग्दा नेपालमा पश्चिमा शक्ती झनै शक्तीशाली हुने र तराई मधेश मात्र हैन पहाडे समुदाय समेत आफ्नो मुट्ठी बाट फुत्किने बिश्लेषण पश्चात धार्मिक आबरणमा नेपाल आउनुको प्रमुख तीन कारण तल उल्लेख गरिएको छ ।
नाकाबन्दीको दाग पखाल्न :
नेपाली संबिधानमा अनुपयुक्त अन्तरबस्तु समाबेश गर्दै संबिधान जारी गर्न जसले नेपालका राजनैतिक दलहरुलाई दबाब दियो तीनै शक्तीले मोदी जस्तो चतुर खेलाडी लाई फसाउन सफल भयो । एक तीरले तीन शिकार गर्न सफल इसाई खेलमा नेपालको तराई मधेश , भारत र सिंहदरबार फस्न पुग्दा सबैभन्दा घाटा भारत र नेपालकै तराईबाशी नेपाली हुन पुगे । सिंहदरबार र भारतको बिच निर्माण गरिएको असमझदारीको बीच पश्चिमा इसाई मात्र हैन चीनले समेत फाइदा लिएको 'पारबहन सन्धी ' दिल्लीको निम्ती 'डिजास्टर ' नै हुन पुग्यो । बिगतमा ठुलो मेहेनतले कमाएको जनस्तरको पुँजी समेत आफ्नो अनन्य मित्र ओलीले आफ्नै बिरुद्ध प्रयोग गरेको टुलुटुलु हेर्न बाध्य भयो । नाकाबन्दी पछी आफ्नै अनन्य मित्र राष्ट्रबादी बन्ने तर सन १९५० देखी एकछ्त्र राजगरेको मुलुक आफ्नो पकड बाट फुत्किने खतरालाई रोक्न प्रम ओली संग सहकार्य गर्न राजी भयो । ओलीको कारण दिल्ली सत्ता सिंहदरबार र तराई मधेशमा कमजोर हुन पुग्नु र भारतको कारण आफ्नै देशको दुई नम्बर प्रदेश जान मुस्किल परेको ओली राजनीति बाध्यात्मक सहकार्य गर्दै नाकाबन्दीको दाग पखाल्न ओली मोदी एकसाथ जनकपुर पुग्ने कार्य रोचक , बाध्यात्मक र रणनीतिक रहेको मान्न सकिन्छ ।
ओली राष्ट्रबाद पखाल्न : प्रधानमन्त्री ओली भारतका अनन्य मित्र थिए । दिल्ली सत्ता संग सुमधुर सम्बन्ध स्थापित गर्न महाकाली सन्धीमा ठुलो गुन लगाए । तर दिल्लीले उनलाई प्रयोग मात्र गर्न चाह्यो । जती गर्दा पनि दिल्ली दाहिना नहुँदा मोदी दूत एस जय शंकरलाई मुख भरीको जवाफ फर्काए । आफ्ना अनन्य मित्रहरु पश्चिमा तागतको बलमा उफ्रेको बदला लिन मोदी सत्ता हदैसम्म गिर्यो । देश सानो ठुलो हुन सक्छ । सार्बभौम सत्ता सानो हुँदैन भन्दै मोदीलाई जवाफ दिने ओली कला नेपाली माझ अत्यन्त लोकप्रिय बन्न पुग्यो । ओली के हुँन ? भन्ने राम्रो संग बुझेको दिल्ली सत्ता उनको राष्ट्रबाद नेपालमा चम्केको देख्दा झनै मर्माहत बन्न पुग्यो । ओलीको तागत राष्ट्रबाद र कमजोरी सिंहदरबारको कुर्सी हो भन्ने मोदी सत्ताको निचोड पछी दिल्लीको टाउको दुखाई बनेको ओली राष्ट्रबाद पखाल्ने तारतम्य मिलाईयो । फलस्वरुप ओलीलाई चीन तिर ढल्कन रोक्ने उपाय अन्तर्गत अग्रीम बधाई दिन मोदी तयार भए । सत्ताको निम्ती जे सुकै गर्न तयार ओली मानसिकतालाई साथ दिंदै प्रधानमन्त्री बन्ना साथ भारत भ्रमणको निम्तो दिइयो । वान टु वान वार्ता मार्फत ओलीको मन जित्ने र नेपालको भ्रमण गर्दै ओलीलाई साइजमा राख्ने खेल अन्तर्गत मोदी नेपाल आउन चाहान्थे । प्रधानमन्त्री ओलीकै निमन्त्रणामा ओली राष्ट्रबादको जामा उतार्न जनकपुर , मुक्तीनाथ देखी काठमाण्डौं सम्म भारतिय सुरक्षा फौजको ताण्डब सर्बसाधारणलाई देखाउँदै ' ओली राष्ट्रबाद ' रक्षात्मक बनाईदिए । देश सानो ठुलो भए पनि सार्बभौम सत्ता र प्रोटोकल समान हुँन्छ भन्दै बार्गेनिङ्ग पावर बढाएका समकक्षी ओलीलाई 'मेरे भाइसाब ' भन्दै नेपाली जनता माझ 'पुडको' साबित गरी दिए ।
प्राकृतिक श्रोत र साधनमा पकड राख्न : वास्तबमा भारत नेपालको बिकास भएको देख्न चाहेको संकेत कही कतै देखीदैन । नेपालको हरेक बिकास संग जोडिन चाहाने भारतको बिगत हेर्दा उसको नियत सफा देखिदैन । सिंहदरबारलाई प्रयोग गर्दै नेपालको प्राकृतिक श्रोत र साधन माथी कब्जा जमाउँने उसको पुरानो रणनीति आज सम्म परिवर्तन नभएको प्रमाण अंसख्य भेटिन्छन । कोशी , गण्डकी , महाकाली मात्र हैन नेपालको सबै नदीनाला आफ्नै मातहत राख्ने कार्य बुडीगण्डकी प्रोजेक्ट हात पार्ने खेलनै काफी छ । फास्ट ट्रयाक , निजगढ अन्तराष्ट्रीय बिमानस्थल मात्र हैन सबै उसकै पकडमा रहनु पर्ने मान्यता झनै डरलाग्दो देखिन्छ । चीनलाई काठमाण्डौं आउन रोक्ने उपाय अन्तर्गत फ्याक्ने झाँसामा पर्दै गरेको ओली सरकार रक्सौल काठमाण्डौ रेलमार्गको सर्बे कोरियन कम्पनी बाट खोस्दै भारतलाई दिन राजी भएको छ । पुरानो प्रोजेक्टहरु नबनाउने नयाँ प्रोजेक्ट हात पार्ने दिल्ली सत्ताको पुरानो नीति अनुरुप भर्खरै हात पारिएको अरुण ३ को निम्ती स्वीच थिच्दै नेपालको प्राकृतिक श्रोत र साधन माथीको एकाधिकार कायम राख्न सफल भएको छ ।
अन्तमा , इसाई जालबाट फुत्किएको मोदी सत्ता नाकाबन्दीको नाममा भएको डयामेज कन्ट्रोल गर्दै धार्मिक र साँस्कृतिक भ्रमण मार्फत ओलीको राष्ट्रबादी छबी र नाकाबन्दीको पाप एकसाथ मुक्तीनाथमा पखाल्न सफल भएको छ । नेपाली राजनैतिक दलको हैसियत अनुसार महत्व दिंदै काँग्रेस , राजपालाई सामुहिक भेट र प्रचण्ड , उपेन्द्र यादबलाई वान टु वान दर्शन दिंदै नयाँ राजनैतिक सन्देश छोडिएको छ । अत्यन्त छोटो समयमा सुनियोजित तबरले सत्ताको भोकाहरुको नाडी छाम्न सफल बडे भाइको भ्रमणले नेपाली 'राष्ट्रबाद ' थला परेको छ ।
के चाहान्छ दिल्ली ?
दक्षिण एसियाको सबै भन्दा पुरानो देशहरु मध्यमा पर्ने नेपाललाई दिल्ली सत्ताले सार्बभौम भएको मान्न हिच्किचाइ रह्यो । दक्षिण एसियाको तीन राजतन्त्र ( भुटान , सिक्किम र नेपाल ) लाई आफ्नो मातहत राख्ने नेहरु , इन्दिरा नीतिलाई समर्थन नगर्दा सिक्किमलाई भारतको २२ औं प्रान्त बनायो भने भुटानको सार्बभौम सत्ता आफ्नै हातमा लिन सफल भयो । कहिल्यै पनि स्वतन्त्रता दिबश नमाउने नेपालको सार्बभौम सत्ता दिल्ली पुर्याउने पुरानो नीति मोदीलाई समेत प्रिय लागेको सबैभन्दा ठुलो प्रमाण ' नाकाबन्दी ' नै काफी छ । विश्व राजनैतिक मञ्चमा आफ्नो उपस्थीती बढाउँदै लगेको भारत आफुले भनेको माने असल छिमेकी नमाने बडे भाईको ब्यबहार प्रस्तुत गर्ने दिल्ली सत्ता मोदी कार्यकालमा पनि बदलिन चाहेन । छिमेकी देशको आन्तरिक राजनीतिमा माइक्रो म्यानेजमेण्ट गर्न रुचाउने , आफ्ना स्वार्थलाई जबर्जस्ती लादने , सार्बभौमिक संबेदनशिलता माथी हस्तक्षेप गर्ने , छिमेकी देशको प्राकृतिक श्रोत र साधन माथी आँखा गाडने र दक्षिण एसियाको बडेभाइ बनी रहने दिल्ली नीति हो । ।
किन आए मोदी ?
माओबादी ध्वसंलाई ब्यबस्थित गर्ने बहानामा १२ बुँदे गर्दै नेपालको सार्बभौम सत्ता दिल्ली लान सफल भारतिय सत्ता अनमिनको उपस्थीतीलाई टाउको दुखाई मान्दथ्यो । माधब सरकारलाई प्रयोग गर्दै अनमिनलाई बिदा गर्न सफल भए पनि नेपाली राजनीतिमा पश्चिमाहरुको पकड र प्रभाब बढेको कारण दिल्ली सत्ता चिन्तित थियो । नेपालको संबिधान सभाले संबिधान जारी गर्दै गर्दा भारतको स्वार्थ भन्दा इसाई स्वार्थलाई बढी महत्व दिएको कारण अत्यन्त मर्माहत हुन पुग्यो । नेपालको सिंहदरबारलाई गलाउँदै राजनैतिक र प्राकृतिक श्रोतको दोहन गर्ने खेल अन्तर्गत लादिएको संघीयता आफ्नो लागी भन्दा पश्चिमा शक्तीको निम्ती फाइदाजनक रहेको निचोड निकाल्न बाध्य भयो । तराई मधेश भित्र जरा गाडदै गरेको अमेरिकी सिके राउत , युरोपियन युनियनको जातीबादी राजनीति , २ र ५ नम्बर प्रदेशमा बस्ने ठुलो संख्याको मुस्लिम समुदायमाथी पाकिस्तान र साउदी अरबको बढदो प्रभाब दिल्ली सत्ताको टाउको दुखाई बन्न पुग्यो । नेपालको संबिधानको बिरुद्ध राष्ट्रसंघ , युरोपियन युनियन र बेलायत सम्म बिषबमन गर्न पुग्दा नेपालमा पश्चिमा शक्ती झनै शक्तीशाली हुने र तराई मधेश मात्र हैन पहाडे समुदाय समेत आफ्नो मुट्ठी बाट फुत्किने बिश्लेषण पश्चात धार्मिक आबरणमा नेपाल आउनुको प्रमुख तीन कारण तल उल्लेख गरिएको छ ।
नाकाबन्दीको दाग पखाल्न :
नेपाली संबिधानमा अनुपयुक्त अन्तरबस्तु समाबेश गर्दै संबिधान जारी गर्न जसले नेपालका राजनैतिक दलहरुलाई दबाब दियो तीनै शक्तीले मोदी जस्तो चतुर खेलाडी लाई फसाउन सफल भयो । एक तीरले तीन शिकार गर्न सफल इसाई खेलमा नेपालको तराई मधेश , भारत र सिंहदरबार फस्न पुग्दा सबैभन्दा घाटा भारत र नेपालकै तराईबाशी नेपाली हुन पुगे । सिंहदरबार र भारतको बिच निर्माण गरिएको असमझदारीको बीच पश्चिमा इसाई मात्र हैन चीनले समेत फाइदा लिएको 'पारबहन सन्धी ' दिल्लीको निम्ती 'डिजास्टर ' नै हुन पुग्यो । बिगतमा ठुलो मेहेनतले कमाएको जनस्तरको पुँजी समेत आफ्नो अनन्य मित्र ओलीले आफ्नै बिरुद्ध प्रयोग गरेको टुलुटुलु हेर्न बाध्य भयो । नाकाबन्दी पछी आफ्नै अनन्य मित्र राष्ट्रबादी बन्ने तर सन १९५० देखी एकछ्त्र राजगरेको मुलुक आफ्नो पकड बाट फुत्किने खतरालाई रोक्न प्रम ओली संग सहकार्य गर्न राजी भयो । ओलीको कारण दिल्ली सत्ता सिंहदरबार र तराई मधेशमा कमजोर हुन पुग्नु र भारतको कारण आफ्नै देशको दुई नम्बर प्रदेश जान मुस्किल परेको ओली राजनीति बाध्यात्मक सहकार्य गर्दै नाकाबन्दीको दाग पखाल्न ओली मोदी एकसाथ जनकपुर पुग्ने कार्य रोचक , बाध्यात्मक र रणनीतिक रहेको मान्न सकिन्छ ।
ओली राष्ट्रबाद पखाल्न : प्रधानमन्त्री ओली भारतका अनन्य मित्र थिए । दिल्ली सत्ता संग सुमधुर सम्बन्ध स्थापित गर्न महाकाली सन्धीमा ठुलो गुन लगाए । तर दिल्लीले उनलाई प्रयोग मात्र गर्न चाह्यो । जती गर्दा पनि दिल्ली दाहिना नहुँदा मोदी दूत एस जय शंकरलाई मुख भरीको जवाफ फर्काए । आफ्ना अनन्य मित्रहरु पश्चिमा तागतको बलमा उफ्रेको बदला लिन मोदी सत्ता हदैसम्म गिर्यो । देश सानो ठुलो हुन सक्छ । सार्बभौम सत्ता सानो हुँदैन भन्दै मोदीलाई जवाफ दिने ओली कला नेपाली माझ अत्यन्त लोकप्रिय बन्न पुग्यो । ओली के हुँन ? भन्ने राम्रो संग बुझेको दिल्ली सत्ता उनको राष्ट्रबाद नेपालमा चम्केको देख्दा झनै मर्माहत बन्न पुग्यो । ओलीको तागत राष्ट्रबाद र कमजोरी सिंहदरबारको कुर्सी हो भन्ने मोदी सत्ताको निचोड पछी दिल्लीको टाउको दुखाई बनेको ओली राष्ट्रबाद पखाल्ने तारतम्य मिलाईयो । फलस्वरुप ओलीलाई चीन तिर ढल्कन रोक्ने उपाय अन्तर्गत अग्रीम बधाई दिन मोदी तयार भए । सत्ताको निम्ती जे सुकै गर्न तयार ओली मानसिकतालाई साथ दिंदै प्रधानमन्त्री बन्ना साथ भारत भ्रमणको निम्तो दिइयो । वान टु वान वार्ता मार्फत ओलीको मन जित्ने र नेपालको भ्रमण गर्दै ओलीलाई साइजमा राख्ने खेल अन्तर्गत मोदी नेपाल आउन चाहान्थे । प्रधानमन्त्री ओलीकै निमन्त्रणामा ओली राष्ट्रबादको जामा उतार्न जनकपुर , मुक्तीनाथ देखी काठमाण्डौं सम्म भारतिय सुरक्षा फौजको ताण्डब सर्बसाधारणलाई देखाउँदै ' ओली राष्ट्रबाद ' रक्षात्मक बनाईदिए । देश सानो ठुलो भए पनि सार्बभौम सत्ता र प्रोटोकल समान हुँन्छ भन्दै बार्गेनिङ्ग पावर बढाएका समकक्षी ओलीलाई 'मेरे भाइसाब ' भन्दै नेपाली जनता माझ 'पुडको' साबित गरी दिए ।
प्राकृतिक श्रोत र साधनमा पकड राख्न : वास्तबमा भारत नेपालको बिकास भएको देख्न चाहेको संकेत कही कतै देखीदैन । नेपालको हरेक बिकास संग जोडिन चाहाने भारतको बिगत हेर्दा उसको नियत सफा देखिदैन । सिंहदरबारलाई प्रयोग गर्दै नेपालको प्राकृतिक श्रोत र साधन माथी कब्जा जमाउँने उसको पुरानो रणनीति आज सम्म परिवर्तन नभएको प्रमाण अंसख्य भेटिन्छन । कोशी , गण्डकी , महाकाली मात्र हैन नेपालको सबै नदीनाला आफ्नै मातहत राख्ने कार्य बुडीगण्डकी प्रोजेक्ट हात पार्ने खेलनै काफी छ । फास्ट ट्रयाक , निजगढ अन्तराष्ट्रीय बिमानस्थल मात्र हैन सबै उसकै पकडमा रहनु पर्ने मान्यता झनै डरलाग्दो देखिन्छ । चीनलाई काठमाण्डौं आउन रोक्ने उपाय अन्तर्गत फ्याक्ने झाँसामा पर्दै गरेको ओली सरकार रक्सौल काठमाण्डौ रेलमार्गको सर्बे कोरियन कम्पनी बाट खोस्दै भारतलाई दिन राजी भएको छ । पुरानो प्रोजेक्टहरु नबनाउने नयाँ प्रोजेक्ट हात पार्ने दिल्ली सत्ताको पुरानो नीति अनुरुप भर्खरै हात पारिएको अरुण ३ को निम्ती स्वीच थिच्दै नेपालको प्राकृतिक श्रोत र साधन माथीको एकाधिकार कायम राख्न सफल भएको छ ।
अन्तमा , इसाई जालबाट फुत्किएको मोदी सत्ता नाकाबन्दीको नाममा भएको डयामेज कन्ट्रोल गर्दै धार्मिक र साँस्कृतिक भ्रमण मार्फत ओलीको राष्ट्रबादी छबी र नाकाबन्दीको पाप एकसाथ मुक्तीनाथमा पखाल्न सफल भएको छ । नेपाली राजनैतिक दलको हैसियत अनुसार महत्व दिंदै काँग्रेस , राजपालाई सामुहिक भेट र प्रचण्ड , उपेन्द्र यादबलाई वान टु वान दर्शन दिंदै नयाँ राजनैतिक सन्देश छोडिएको छ । अत्यन्त छोटो समयमा सुनियोजित तबरले सत्ताको भोकाहरुको नाडी छाम्न सफल बडे भाइको भ्रमणले नेपाली 'राष्ट्रबाद ' थला परेको छ ।