कमरेड ओलीको केक , चाणक्यको दियो र सुशासन
गत फाल्गुन ३ गते देशले कमरेड ओलीलाई दोश्रो पटक प्रधानमन्त्रीको रुपमा देख्न पायो । पटक पटकको वान टु वान बार्ता लम्बिदैं गर्दा फाल्गुन ६ गते शान्त वाताबरण खोज्दै देशको प्रधानमन्त्री र पूर्व प्रधानमन्त्री एक ब्यबसायीको घरमा लञ्च खाँदै गरेको फोटो सार्बजनिक हुँन पुग्यो । बर्तमान समयमा समृद्ध नेपाल संग जोडिएर आएको आर्थिक , सामाजिक , राजनैतिक , सांस्कृतिक मात्र हैन मुल्य मान्यता र बिधिको शासन संग आम मानिस आकर्षित हुँन सुरु भएको पुष्टी लञ्च राजनीतिले गर्दैछ । करीब ६५ बर्ष देखीको राजनैतिक अधिकारको संबोधन गरिएको दम्भमा टिकेको नेपाली राजनीति अझै पनि बिधि र सुशासनमा प्रबेश गर्न नसकेको मान्न बाध्य पारिएको लञ्च र केक राजनीतिमा देशले सबैभन्दा बढी आषाले हेरेको प्रधानमन्त्री किन चुके ? खोजीको बिषय बन्दैछ ।
कमरेड ओलीको केक कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्री ओली ६७ औं वर्षमा प्रवेश गरेका छन् । २००८ साल फाल्गुन ११ गते तेह्रथुम जिल्लाको गरीब परिवारमा जन्मिएका कमरेड ओली ६३ बर्ष सम्म जन्म दिनको केक काटेनन । चाडपर्ब , परम्परा र संस्कृतीको बारेमा लामो प्रबचन दिन सक्ने कमरेड ओली शुक्रबार बिहान नेताहरुको उपस्थीतिमा सुर्य अंकित केक काटदै ‘ ह्याप्पी वर्थ डे’मनाउँदै गरेको दृष्यले उनको बिगत भन्दा बर्तमान नयाँ परिबेश संग घुलमिल भएको आभास मिल्दैछ । सामान्य मानिसले पनि बुझ्ने कुरा मानिस होस कि जिब जन्तु केवल एकपटक जन्मिन्छ । ह्याप्पी बर्थ डे भनेको वास्तबमा जन्मस्मृती मात्र हो । मानिसहरुले फेसनको रुपमा मनाई रहेको हयाप्पी वर्थ डे अर्थात जन्म दिन तारिखमा होस वा गते केवल एकसंग मात्र मेल खान्छ । जन्मिनेले चाल नपाउँने जन्माउने ले भनेको समयमा जन्माउँन नसक्ने चिज हाम्रो मुलुकमा कसले , कसरी र किन प्रबेश गरायो ? यकिन जानाकारी पाइदैन । जन्मस्मृती कुनै योगदान हैन । न त आफ्नो प्रयासले ल्याएको परिवर्तन होस । हरेक साल आफ से आफ आउने एउटा मिती जसले थप अमुल्य समयलाई शहिद बनाउँदै बाटो लाग्छ । सबैको जिबनमा नचाहेर पनि हरेक साल आउने जन्मस्मृती मनाई रहनु एउटा भ्रम , देखावा सिबाय केही होइन ।
प्रत्येक बढ्दो जन्मस्मृति दिवसले घट्दो आयुलाई प्रतिविम्बित गरी रहेको हुन्छ भन्ने बुझ्दै गर्दा दिनानुदिन मृत्यु नजिक आइरहेको मान्न सकिन्छ । कसैले दिएको उधारो शुभकामनाले जिबन लम्बिने पनि हैन । न जिबन कस्टकर नै हुने हो । जन्मदिन मनाई रहदा संबोधन गर्न बिर्सिएको अर्को पाटो देख्ने हो भने जन्मस्मृती त शोक संग नजिक हुनु पर्ने हो सेलिब्रेसन वा उत्सब होइन । जमघट , भेटघाट र रमाइलोको निम्ती हाम्रो चाडपर्ब र संस्कृतीले कतै नठगेको बुझ्न हाम्रा असंख्य बिदा काफी छन ।
आफ्ना बुवाले आज सम्म कुनै केक नकाटदा पनि लामो जिबन हाँसी हाँसी बिताईरहेको बुझेका कमरेड ओलीले आफ्नो जन्मस्मृतीमा पार्टीको चुनाब चिन्ह अंकित केक काटदै दिन चाहेको सन्देश उनको राजनैतिक सिद्धान्त र जिबन दर्शन सुहाउँदो नभएको मान्नेहरु काफी छन । एम्ब्रोइडरी गरेको केक नकाटदा पनि कमरेड ओलीको आन वान शानमा कुनै कमी नरहेको राम्रो संग बुझ्ने उनको चतुर दिमाग बिगत ४ बर्ष देखी नयाँ कुलतमा कसरी फस्न पुग्यो ? उनको १४ बर्षे कठिन जेल जिबन देखेका , जनबादी बिहेमा चिया र बिस्कुट खाएकाहरु पछिल्लो समय नमिठो मान्दै केक खान बिबश भएको दृष्य साँच्चीकै रोचक र अर्थ पुर्ण लाग्दैछ ।
चाणक्यको दियो मगध साम्राज्यको सेनापती ब्यक्तीगत कामको शिलसिलामा चाणक्यलाई भेटन पाटली पुत्र पुगे । साँझको समयमा आफ्नै कुटीमा रहेका चाणक्य दियो बालेर केही लेख्दै थिए । केही समयको पर्खाइ पछी मगध सेनापतिले चाणक्य संग भलाकुसारी गर्ने मौका पाए । बातचित सुरु गर्नु पूर्व कुटीमा बली रहेको दियो लाई देखाउँदै चाणक्यले सेवकलाई इसारा गरे । ततपश्चात सेवकले बली रहेको दियो निभाउँदै अर्को दियो बाले । आबश्यक भलाकुसारीलाई बिट मार्दै सेनापतीले चाणक्य संग बिन्ती गर्ने हिम्मत जुटाए । महाराज , मेरो एउटा उत्सुकतालाई समाधान गरी दिनु होस । तत्काल चाणक्यले सेनापती संग उत्सुकता सोध्न पुगे । महाराज , मेरो आगमनको समय बली रहेको दियोलाई निभाएर ठिक उस्तै किसिमको दियो किन बाल्नु भयो ? कृपया जानाकारी पाउँन पाए आभारी हुने थिए । चाणक्यले हल्का मुस्कान अनुहारमा ल्याउँदै भने । सेनापती जि , तपाँई आएको समय बलेको दियोमा राज्यको तेल प्रयोग गर्दै राज्यको काममा ब्यस्त थिए । जब हामीहरुको भलाकुसारी नितान्त ब्यक्तीगत हुने बुझ्ना साथ निजी तेल प्रयोग गरिएको दियो बालेको हुँ । उनले थप्दै भने , राष्ट्रप्रेम वा राष्ट्रबाद भनेको राज्यको सम्पतीको रक्षा गर्नु पनि हो । मगध राज्यको सेनापती चाणक्यको राष्ट्रभक्तीले नतमस्तक हुँदै दरबार फर्किए । माथीको कथामा जस्तो प्रधानमन्त्री ओलीको जन्मस्मृतीको केक उनकै निजी पुँजीबाट किनिएको सुन्न पाइयोस । राष्ट्रबादको परिभाषा भित्र सार्बभौम सत्ता , देशको माटो वा सिमाना मात्र हैन राज्यको सम्पतीको दुरुपयोग नगर्नु पनि हो भन्ने कुरा राष्ट्रबादी कमरेड ओलीले बुझ्नु नै हुनेछ ।
सुशासन प्रधानमन्त्री ओली करिब तीन करोड नेपालीलाई राष्ट्रबादको जगमा समृद्धीको सपना देखाउँदै सत्ता सिन हुँन सफल भएका छन । उनले देखेको समृद्धीको सपना पुरा गर्न मुलुकमा बिधी र सुशासन हुनु अनिबार्य मानिन्छ । बिश्वको गरीब मुलुक मध्यमा शानको साथ नाम लेखाउन सफल देशहरुलाई सन १९९२ पछी दाताहरुले आर्थिक सहायता वा ॠण दिन पहिलो सर्त सुशासन खोज्ने गरेको प्रधानमन्त्री ओली जानाकार छन । बास्तविक अर्थमा सुशासन भनेको भ्रष्टाचार नियन्त्रण, गरिबी निवारण, सामाजिक न्याय, आर्थिक अनुशासन, विभेदको अन्त्य ,वित्तीय जवाफदेहिता र राजनीतिक स्थिरता भएको अवस्थालाई मानिन्छ । कमरेड ओलीको मुर्छित सपना असख्य छन । उनका सपना पुरा गर्न ठुलो धनराशीको आबश्यकता पर्दछ । नेपालको बलबुताले कर्मचारी पाल्न नपुग्ने आम्दानीको भरमा मुर्छित सपना जग बिनाको घर हुने मान्न सकिन्छ । दाताहरु मार्फत पुरा गरिने सपनाको निम्ती दाताले खोज्ने सुशासन कमरेड ओलीको निम्ती ठुलो टाउको दुखाई रहेको बुझ्न सकिन्छ । करीब ६५ बर्षको राजनैतिक लडाईको दौरान देशमा जरा गाडेको दण्डहिनता , भष्ट्राचार , मनपरी तन्त्रको कारण सिर्जित आर्थिक असमानतालाई उचित ढंगले हल गर्न एक्लो प्रयास काफी हुने छैन । आफ्नो मुर्छित सपना पुरा गर्न चाहिने ठुलो धनराषीको निम्ती दाताहरुले खोज्ने बिधी र सुशासनको प्रतिबद्धता लञ्च र केक राजनीति संगै चिप्ली सकेको छ । देश भित्रको दिग्गजहरु , राष्ट्रबादीहरु र प्राबिधिक दिमागहरु संग सहयोग , सल्लाह , चिन्तन , मनन गर्न लाग्नुको साटो बिश्वभर चर्चित बिधीको शासन र सुशासनलाई आफ्नो अधिकार कटौती ठान्न थालेको संकेत मिल्दै गर्दा कमरेड ओलीको कार्यकाल थप चुनौतीपुर्ण हुने देखिन्छ । अन्तमा , नाताबाद , कृपाबाद , भनसुनबाद , श्रीमतीबाद , क्षेत्रबाद , छाडातन्त्र , मनपरी तन्त्रले गाँजेको राजनीतिलाई ठिक समयमा सम्बोधन गर्न बिधीको परिपालन निर्मम ढंगले गर्नै पर्दछ । नेपालमा मन्त्री बन्न चाहाने मानिसहरुको स्वार्थ के हो ? किन मानिस मन्त्री बन्न मरीहत्ते गर्छ्न ? भन्ने सवालको उचित जबाफ तत्काल खोजिनु पर्दछ । देश बिकास गर्न आबश्यक अंकगणित देशबाशीले प्रदान गरेको अवस्थामा अनुपयुक्त दुई तिहाईको पछी लाग्ने कार्यले समृद्ध नेपालको सपना ओझेलमा पर्नेछ । सुबिधाजनक बहुमत बाट बिकासको निम्ती कुनै कठिनाई नपर्ने जान्दा जान्दै राजनैतिक आयूको निम्ती खोजिने दुई तिहाई भित्र लुकेको हरियो सर्पले गर्न सक्ने काम भनेको समृद्ध नेपाल हैन सत्यानास नेपाल हो भन्ने बुझ्नै पर्दछ । दुई तिहाइको बलमा गरिने काम भनेको महाभियोग , सन्धी र संबिधान संसोधन सिबाय अरु केही नपर्ने बुझेका कमरेड ओली अनुपयुक्त शक्ती आर्जन तिर लम्के त्यही शक्ती बिनासकारी हुन सक्नेछ । अंसख्य कुकामले थला परेको नेपाली लोकतन्त्रलाई सुन्दर , परीस्कृत र आधुनिक बनाउँने ठुलो अबसर प्राप्त गरेका प्रधानमन्त्री ओली देशलाई मण्डेला शैलीले हाँक्छ्न कि पुटिन शैलीमा भन्ने नयाँ उत्सुकता राजनैतिक बिश्लेशक सामु उपस्थित भएको छ । उनको मुर्छित सपना साकार पार्ने बिधी र सुशासन केक , लञ्च राजनीतिको कैदी नबनोस । चाणक्यको दियो वालुवाटार र सिंहदरबारमा अलग अलग बलेको देख्न पाइयोस । कमरेड ओलीको कार्यकालमा नराम्रो बोल्न , देख्न ,सुन्न र लेख्न नपरोस । सफल कार्यकालको बधाई तथा शुभकामना ।
कमरेड ओलीको केक कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्री ओली ६७ औं वर्षमा प्रवेश गरेका छन् । २००८ साल फाल्गुन ११ गते तेह्रथुम जिल्लाको गरीब परिवारमा जन्मिएका कमरेड ओली ६३ बर्ष सम्म जन्म दिनको केक काटेनन । चाडपर्ब , परम्परा र संस्कृतीको बारेमा लामो प्रबचन दिन सक्ने कमरेड ओली शुक्रबार बिहान नेताहरुको उपस्थीतिमा सुर्य अंकित केक काटदै ‘ ह्याप्पी वर्थ डे’मनाउँदै गरेको दृष्यले उनको बिगत भन्दा बर्तमान नयाँ परिबेश संग घुलमिल भएको आभास मिल्दैछ । सामान्य मानिसले पनि बुझ्ने कुरा मानिस होस कि जिब जन्तु केवल एकपटक जन्मिन्छ । ह्याप्पी बर्थ डे भनेको वास्तबमा जन्मस्मृती मात्र हो । मानिसहरुले फेसनको रुपमा मनाई रहेको हयाप्पी वर्थ डे अर्थात जन्म दिन तारिखमा होस वा गते केवल एकसंग मात्र मेल खान्छ । जन्मिनेले चाल नपाउँने जन्माउने ले भनेको समयमा जन्माउँन नसक्ने चिज हाम्रो मुलुकमा कसले , कसरी र किन प्रबेश गरायो ? यकिन जानाकारी पाइदैन । जन्मस्मृती कुनै योगदान हैन । न त आफ्नो प्रयासले ल्याएको परिवर्तन होस । हरेक साल आफ से आफ आउने एउटा मिती जसले थप अमुल्य समयलाई शहिद बनाउँदै बाटो लाग्छ । सबैको जिबनमा नचाहेर पनि हरेक साल आउने जन्मस्मृती मनाई रहनु एउटा भ्रम , देखावा सिबाय केही होइन ।
प्रत्येक बढ्दो जन्मस्मृति दिवसले घट्दो आयुलाई प्रतिविम्बित गरी रहेको हुन्छ भन्ने बुझ्दै गर्दा दिनानुदिन मृत्यु नजिक आइरहेको मान्न सकिन्छ । कसैले दिएको उधारो शुभकामनाले जिबन लम्बिने पनि हैन । न जिबन कस्टकर नै हुने हो । जन्मदिन मनाई रहदा संबोधन गर्न बिर्सिएको अर्को पाटो देख्ने हो भने जन्मस्मृती त शोक संग नजिक हुनु पर्ने हो सेलिब्रेसन वा उत्सब होइन । जमघट , भेटघाट र रमाइलोको निम्ती हाम्रो चाडपर्ब र संस्कृतीले कतै नठगेको बुझ्न हाम्रा असंख्य बिदा काफी छन ।
आफ्ना बुवाले आज सम्म कुनै केक नकाटदा पनि लामो जिबन हाँसी हाँसी बिताईरहेको बुझेका कमरेड ओलीले आफ्नो जन्मस्मृतीमा पार्टीको चुनाब चिन्ह अंकित केक काटदै दिन चाहेको सन्देश उनको राजनैतिक सिद्धान्त र जिबन दर्शन सुहाउँदो नभएको मान्नेहरु काफी छन । एम्ब्रोइडरी गरेको केक नकाटदा पनि कमरेड ओलीको आन वान शानमा कुनै कमी नरहेको राम्रो संग बुझ्ने उनको चतुर दिमाग बिगत ४ बर्ष देखी नयाँ कुलतमा कसरी फस्न पुग्यो ? उनको १४ बर्षे कठिन जेल जिबन देखेका , जनबादी बिहेमा चिया र बिस्कुट खाएकाहरु पछिल्लो समय नमिठो मान्दै केक खान बिबश भएको दृष्य साँच्चीकै रोचक र अर्थ पुर्ण लाग्दैछ ।
चाणक्यको दियो मगध साम्राज्यको सेनापती ब्यक्तीगत कामको शिलसिलामा चाणक्यलाई भेटन पाटली पुत्र पुगे । साँझको समयमा आफ्नै कुटीमा रहेका चाणक्य दियो बालेर केही लेख्दै थिए । केही समयको पर्खाइ पछी मगध सेनापतिले चाणक्य संग भलाकुसारी गर्ने मौका पाए । बातचित सुरु गर्नु पूर्व कुटीमा बली रहेको दियो लाई देखाउँदै चाणक्यले सेवकलाई इसारा गरे । ततपश्चात सेवकले बली रहेको दियो निभाउँदै अर्को दियो बाले । आबश्यक भलाकुसारीलाई बिट मार्दै सेनापतीले चाणक्य संग बिन्ती गर्ने हिम्मत जुटाए । महाराज , मेरो एउटा उत्सुकतालाई समाधान गरी दिनु होस । तत्काल चाणक्यले सेनापती संग उत्सुकता सोध्न पुगे । महाराज , मेरो आगमनको समय बली रहेको दियोलाई निभाएर ठिक उस्तै किसिमको दियो किन बाल्नु भयो ? कृपया जानाकारी पाउँन पाए आभारी हुने थिए । चाणक्यले हल्का मुस्कान अनुहारमा ल्याउँदै भने । सेनापती जि , तपाँई आएको समय बलेको दियोमा राज्यको तेल प्रयोग गर्दै राज्यको काममा ब्यस्त थिए । जब हामीहरुको भलाकुसारी नितान्त ब्यक्तीगत हुने बुझ्ना साथ निजी तेल प्रयोग गरिएको दियो बालेको हुँ । उनले थप्दै भने , राष्ट्रप्रेम वा राष्ट्रबाद भनेको राज्यको सम्पतीको रक्षा गर्नु पनि हो । मगध राज्यको सेनापती चाणक्यको राष्ट्रभक्तीले नतमस्तक हुँदै दरबार फर्किए । माथीको कथामा जस्तो प्रधानमन्त्री ओलीको जन्मस्मृतीको केक उनकै निजी पुँजीबाट किनिएको सुन्न पाइयोस । राष्ट्रबादको परिभाषा भित्र सार्बभौम सत्ता , देशको माटो वा सिमाना मात्र हैन राज्यको सम्पतीको दुरुपयोग नगर्नु पनि हो भन्ने कुरा राष्ट्रबादी कमरेड ओलीले बुझ्नु नै हुनेछ ।
सुशासन प्रधानमन्त्री ओली करिब तीन करोड नेपालीलाई राष्ट्रबादको जगमा समृद्धीको सपना देखाउँदै सत्ता सिन हुँन सफल भएका छन । उनले देखेको समृद्धीको सपना पुरा गर्न मुलुकमा बिधी र सुशासन हुनु अनिबार्य मानिन्छ । बिश्वको गरीब मुलुक मध्यमा शानको साथ नाम लेखाउन सफल देशहरुलाई सन १९९२ पछी दाताहरुले आर्थिक सहायता वा ॠण दिन पहिलो सर्त सुशासन खोज्ने गरेको प्रधानमन्त्री ओली जानाकार छन । बास्तविक अर्थमा सुशासन भनेको भ्रष्टाचार नियन्त्रण, गरिबी निवारण, सामाजिक न्याय, आर्थिक अनुशासन, विभेदको अन्त्य ,वित्तीय जवाफदेहिता र राजनीतिक स्थिरता भएको अवस्थालाई मानिन्छ । कमरेड ओलीको मुर्छित सपना असख्य छन । उनका सपना पुरा गर्न ठुलो धनराशीको आबश्यकता पर्दछ । नेपालको बलबुताले कर्मचारी पाल्न नपुग्ने आम्दानीको भरमा मुर्छित सपना जग बिनाको घर हुने मान्न सकिन्छ । दाताहरु मार्फत पुरा गरिने सपनाको निम्ती दाताले खोज्ने सुशासन कमरेड ओलीको निम्ती ठुलो टाउको दुखाई रहेको बुझ्न सकिन्छ । करीब ६५ बर्षको राजनैतिक लडाईको दौरान देशमा जरा गाडेको दण्डहिनता , भष्ट्राचार , मनपरी तन्त्रको कारण सिर्जित आर्थिक असमानतालाई उचित ढंगले हल गर्न एक्लो प्रयास काफी हुने छैन । आफ्नो मुर्छित सपना पुरा गर्न चाहिने ठुलो धनराषीको निम्ती दाताहरुले खोज्ने बिधी र सुशासनको प्रतिबद्धता लञ्च र केक राजनीति संगै चिप्ली सकेको छ । देश भित्रको दिग्गजहरु , राष्ट्रबादीहरु र प्राबिधिक दिमागहरु संग सहयोग , सल्लाह , चिन्तन , मनन गर्न लाग्नुको साटो बिश्वभर चर्चित बिधीको शासन र सुशासनलाई आफ्नो अधिकार कटौती ठान्न थालेको संकेत मिल्दै गर्दा कमरेड ओलीको कार्यकाल थप चुनौतीपुर्ण हुने देखिन्छ । अन्तमा , नाताबाद , कृपाबाद , भनसुनबाद , श्रीमतीबाद , क्षेत्रबाद , छाडातन्त्र , मनपरी तन्त्रले गाँजेको राजनीतिलाई ठिक समयमा सम्बोधन गर्न बिधीको परिपालन निर्मम ढंगले गर्नै पर्दछ । नेपालमा मन्त्री बन्न चाहाने मानिसहरुको स्वार्थ के हो ? किन मानिस मन्त्री बन्न मरीहत्ते गर्छ्न ? भन्ने सवालको उचित जबाफ तत्काल खोजिनु पर्दछ । देश बिकास गर्न आबश्यक अंकगणित देशबाशीले प्रदान गरेको अवस्थामा अनुपयुक्त दुई तिहाईको पछी लाग्ने कार्यले समृद्ध नेपालको सपना ओझेलमा पर्नेछ । सुबिधाजनक बहुमत बाट बिकासको निम्ती कुनै कठिनाई नपर्ने जान्दा जान्दै राजनैतिक आयूको निम्ती खोजिने दुई तिहाई भित्र लुकेको हरियो सर्पले गर्न सक्ने काम भनेको समृद्ध नेपाल हैन सत्यानास नेपाल हो भन्ने बुझ्नै पर्दछ । दुई तिहाइको बलमा गरिने काम भनेको महाभियोग , सन्धी र संबिधान संसोधन सिबाय अरु केही नपर्ने बुझेका कमरेड ओली अनुपयुक्त शक्ती आर्जन तिर लम्के त्यही शक्ती बिनासकारी हुन सक्नेछ । अंसख्य कुकामले थला परेको नेपाली लोकतन्त्रलाई सुन्दर , परीस्कृत र आधुनिक बनाउँने ठुलो अबसर प्राप्त गरेका प्रधानमन्त्री ओली देशलाई मण्डेला शैलीले हाँक्छ्न कि पुटिन शैलीमा भन्ने नयाँ उत्सुकता राजनैतिक बिश्लेशक सामु उपस्थित भएको छ । उनको मुर्छित सपना साकार पार्ने बिधी र सुशासन केक , लञ्च राजनीतिको कैदी नबनोस । चाणक्यको दियो वालुवाटार र सिंहदरबारमा अलग अलग बलेको देख्न पाइयोस । कमरेड ओलीको कार्यकालमा नराम्रो बोल्न , देख्न ,सुन्न र लेख्न नपरोस । सफल कार्यकालको बधाई तथा शुभकामना ।