हर्के रिटर्न !
प्रजातन्त्रमा प्रजातन्त्र नआउँदा थुप्रै हर्कबहादुर ‘युरोपियन हर्के’ बन्न पुगे । ०४६ को परिवर्तनपछि गुमाउन पुगेको अधिकार फिर्ता लिने तात्कालीन दरबारको मनसुवालाई प्रयोग गर्न सफल भू–राजनीति र इसाई रणनीतिको कारण हुर्काइएको माओवादी ध्वंशले हर्कबहादुरहरू युरोपियन हर्के बन्न बाध्य भएको कहानी जति पीडादायी भए पनि नेपाली समाजको तितो यथार्थ मान्न सबै राजी छन् । अनुपयुक्त राजनीतिको कारण भोग्नु परेको अनेकौँ हण्डर र ठक्करपछि फुरेको हर्कबहादुरको राजनैतिक चेतनाले सिंहदरबारको कुर्सीमा पुग्न सफल हर्के नेताहरूको कारण देश, दुनियाँ, राजनीतिको रुप र सार देख्ने, भोग्ने, चिन्ने अवसर हर्केको पोल्टामा पर्न पुग्यो । अकस्मात आइमिलेको अवसरले खुलेको तेश्रो नेत्रले राजनीति र अर्थनीतिको भेद जान्ने कोशीस गर्दैगर्दा एउटा गजबको फैसलामा युरोपियन हर्केको नजर फस्न पुग्यो । राजनीतिमा प्रत्यक्ष सहभागी नहुने, नेता र राजनीतिलाई गाली गर्दै आफ्नो भडास पोख्ने स्वदेश तथा विदेशमा बस्ने युवाहरूको मन खल्बलिने भारतिय सुप्रीम कोर्टको फैसला युरोपियन हर्केहरूको निम्ति एटम बमभन्दा कम असरदार रहेन ।
देशको हर्के राजनीतिको कारण बाध्यतावश विदेशी भूमिमा बस्न बाध्य नेपाली हर्केको दिनचर्या भनेको सिंहदरबारको कुर्षीमा विराजमान हर्केलाई निम्न कोटीको शब्दमार्फत सम्बोधन गर्दै आत्मसन्तुष्टि लिनु हो भन्ने आममानिस जानकार छन् । संसारकै महँगो राजनैतिक ब्यवस्था लोकतन्त्र त्यसमा संघीयता नामको झट्केलो सन्तान समेत ब्यहोर्न बाध्य पारिएको उपलब्धिले भविष्यको नेपालप्रति चिन्तित र आफ्नो वर्तमानसँग रुष्ट हर्कबहादुरहरू स्वदेशी राजनीतिप्रति चनाखोपूर्वक आँखा गाडीरहेको सर्वविदित नै छ । नखाउँ भने दिनभरिको सिकार खाउँ भने कान्छोबाउको अनुहारलाई स्थापित गर्ने निर्वाचनमा आफू सहभागी हुन नपाउने अवस्थामा भारतिय सुप्रीम कोर्टको फैसलाले भविष्यमा हर्के राजनीतिको सिकार झन् बढी हुनु पर्ला कि भन्ने उत्सुकता र खुल्दुलीले सताउँदैछ । सोही प्रसङ्गमा आएको भारतीय फैसला झन् रोचक मानिँदैछ ।
भारतीय सुप्रीम कोर्टका प्रधानन्यायाधीश जेएस खेहर र न्यायमुर्ती एनबी रामन्ना, डिवाई चन्द्रचुडले अदालती फैसला सुनाए । यदि तपाई मतदानमा भाग लिनुहुन्न भने सरकारलाई हरेक कामको निम्ति दोष दिन र सवाल गर्न सक्नुहुन्न । अदालतमा सरकारको विरुद्ध मुद्धा दर्ता गर्ने धनेश लेशधनको निवेदमाथि छलफल चलाउँदा न्यायमुर्तीले उनीसँग प्रश्न गरे– के तपाईंले मतदान गर्नुभएको छ ? जवाफमा धनेशले इमान्दारीका साथ जीवनमा आजसम्म आफू मतदानमा सहभागी नभएको बताए । असन्तुष्ट न्यायमुर्तीले उनलाई भने, यदि तपाईंले भोट नहालेको हो भने सरकारसंग गुनासो र सवाल गर्न कुनै हक छैन ।
नराम्रा कुरा हावासरी आइपुग्ने देशमा भारतीय सुप्रीम कोर्टको फैसला नक्कल गर्दै निर्वाचनमा सहभागी नभएको र मतको प्रयोग नगरेको कारण तेस्र्याउँदै राजनैतिक सवाल गर्न बन्देज लगाइने चिन्ताले युरोपियन हर्केको मन कुटु–कुटु खाइरहेको छ । संघीयताको कारण थिलथिलो हुँदै गरीब र झगडीया सोचले ग्रस्त नेपाली राजनीतिले निर्माण गरेको सात प्रदेशहरूको भविष्य कस्तो होला ? देशले सेता हात्तीहरूको पालनपोषण कसरी गर्ला ? ओली र प्रचण्डमार्फत सुरु गरिएको वाम–सहकार्यको अन्त कसरी गरिएला ? यस्ता अनेकौँ सवालले हर्केको दिमाग चिमोट्दै छ । हलिवुड कलाकार मर्लिन मुनरोको भनाई ‘सच्चाई यही हो कि मैले कसैलाई बेवकुफ बनाइनँ, मैले मानिसहरूलाई स्वयम् बेवकुफ बन्न छोडी दिएँ’ भन्ने मुलमन्त्रलाई नेपाली राजनीतिले सापटी लिँदै अगाडी बढेको अवस्थामा स्वदेशको राजनैतिक परिवर्तनमा प्रत्यक्ष सहभागी हुन नपाएका हर्केहरूलाई मतदानमा सहभागी नभएको बहानामा लोकतन्त्रको उपभोग गर्न वञ्चित गरिने पिरले सताउँदै छ ।
प्रजातन्त्रको खातिर पार्टी, देश र पदलाई तुच्छ ठान्ने बीपी, गणेशमान र कृष्णप्रसादको अगाडि पदलाई सबैथोक ठान्ने गिरिजा र देउवाको सजाय पार्टी र लोकतन्त्रले भोगेको र भोग्दैरहेको कारण देशले नचाहेको ध्रुवीकरणमा काङ्ग्रेस नजानिँदो पाराले फस्न पुगेको हर्केहरूले समेत महशुस गर्दैछन् । राष्ट्रियताको निम्ति सबै त्याग्ने बीपीका चेला देउवा सत्ताको खातिर कमल थापालाई सारथी मान्न तयार घटनाले काङ्ग्रेस पार्टीको भविष्य दाउमा थापिएको मान्नेहरू प्रशस्त भेटिन्छन् ।
केवल राजनैतिक वाद र नाराको भरमा मुलुक समृद्ध नहुने, मुलुक निर्माणको निम्ति राष्ट्रनायक बन्ने भोकले सताएको नेता चाहिने रहश्य युरोपको विकासले बुझाइदियो । आफ्नो मुलुकको राजनीति अर्काको निम्ति बिगारेको मान्ने हर्के पछिल्लो समय राजनीतिको अपराधीकरण हुँदै गरेको दृश्यले भारतीय फैसलालाई लोकतन्त्रको अंकुशको रुपमा लिन बाध्य भयो । आफू अग्लो बन्न अरुलाई गाली गर्नैपर्ने, होच्याउनै पर्ने सोचले ग्रस्त शिक्षित जमात मात्र हैन राजनीतिबाट पलायन हुँदै आर्थिक उपार्जन गर्न सफल ब्यक्तिहरूको राजनीतिप्रति जाग्दै गरेको आकर्षण ब्यापारी र गुण्डासम्म पुग्न सफल हुनुले लोकतन्त्र झन् कुरुप बन्ने मानिदैछ । यस्तो विषम परिस्थितिमा स्वदेश आगमन हर्केको निम्ति ताइको माछा भुंग्रोमा बन्ने खतरा बढ्दैछ ।
निर्वाचन र घोषणा पत्रको महिमालाई बुझ्ने निर्वाचन हेर्ने मौका पाएको युरोपियन हर्केले हरेक निर्वाचनअघि ल्याइने कर्मकाण्डी घोषणापत्रलाई आधारहीन, हावादारी र सस्तो भारतीय फिल्मको कहानी मानिदियो । प्रकृतिले ठग्नुसम्म ठगेको युरोपको मानवनिर्मित विकाससम्म देखेको हर्केको आँखा केही नगरीदिए बच्ने र बन्ने देश नेपाल, राजनैतिक बक्रदृष्टिमा पर्दै कुरुप भएको हेर्दैगर्दा मन नलागी–नलागी नेतालाई नमिठो शब्दले सम्मान गर्न बाध्य भयो । जनताले आफ्नो मतको सदुपयोग अनिवार्य गरिएको निर्वाचन पद्धतिअनुरुप मतदानको दिन जसैगरी उपस्थित हुने निर्वाचन देखेको युरोपियन हर्के स्वदेशको जबर्जस्तीलाई पनि लोकतन्त्र मानीदिन तयार भयो । हरेक वर्ष थपिँदै गरेको निर्वाचन सुरक्षा चुनौती हाम्रो जस्तो गरीब देशले भोग्न बाध्य पार्ने को हुन् ? कसले र किन निर्वाचन सुरक्षा र उम्मेदवारको निर्वाचन खर्च हरेक साल बढाउँदै लाने रणनीति तयार गरिरहेको छ ? यो बुझ्नासाथ राजनीतिबाट सर्बसाधारण मानिसको पहुँच सुनियोजित ढंगबाट नामेट गरिँदै गरेको लोकतन्त्र कति खतरनाक छ भन्ने तथ्यले हर्केलाई झनै मर्माहत बनायो ।
हरेक सिद्धार्थहरू गौतम बुद्ध नबन्ने जान्दाजान्दै सिद्धार्थ नाम देख्नेबित्तिकै गौतम बुद्धको विगत सम्झने हर्केपनको फाइदा नेपाली राजनीतिले लुटेको मान्न युरोप बसाईले सिकाइदियो । राजकुमार सिद्धार्थ काँतर मात्र थिएनन् कायर पनि थिए भन्ने कुरालाई तर्कले जित्नुपर्दा सबैकुरा त्याग्न सक्ने सिद्धार्थ किन दिनको समयमा राजमहल छोड्दै राजा, श्रीमती र पुत्रलाई त्याग्न सकेनन् भन्नेहरूको ठुलो स्वरसँग हर्के संधै पराजित भइरहयो । धन–सम्पत्ती त्याग्दै ज्ञान र शान्तिको खोजीमा लम्केको सिद्धार्थ जब दिब्य ज्ञानले मालामाल भए ततपश्चात अंगुलीमाल जस्तो हिंश्रकसँग नडराउने निडर पुरुष बन्न सफल भएको कहानीले नतमस्तक युरोपियन हर्के खुद बुद्धबाट बुद्धु हुँदै कथित सम्पतीको कैदी बन्दै नवसिद्धार्थमा परिणत हुन पुग्यो ।
प्रजातन्त्रको खातिर पार्टी, देश र पदलाई तुच्छ ठान्ने बीपी, गणेशमान र कृष्णप्रसादको अगाडि पदलाई सबैथोक ठान्ने गिरिजा र देउवाको सजाय पार्टी र लोकतन्त्रले भोगेको र भोग्दैरहेको कारण देशले नचाहेको ध्रुवीकरणमा काङ्ग्रेस नजानिँदो पाराले फस्न पुगेको हर्केहरूले समेत महशुस गर्दैछन् । राष्ट्रियताको निम्ति सबै त्याग्ने बीपीका चेला देउवा सत्ताको खातिर कमल थापालाई सारथी मान्न तयार घटनाले काङ्ग्रेस पार्टीको भविष्य दाउमा थापिएको मान्नेहरू प्रशस्त भेटिन्छन् । खराब कुराको संगतले कदापी राम्रो फल दिन सक्दैन भन्ने कुरालाई भुल्दै लोकसेवा पास गरेर जीवनभर मन्त्रीपद प्राप्त गरेका गच्छदारलाई काङ्ग्रेसमा विलीन गराएर तराई मधेशले काङ्ग्रेसको नाक राखी दिने कल्पना प्रदिप गिरीले बुझेको समाजवाद जस्तै हो भन्ने हर्केको बुझाई रहीआएको छ । हातमा पत्ती लिएर मुढो चिर्न निस्केको नेपाली राजनीति खतरनाक प्रवृत्तिको सिकार बन्दै गरेको पीडाले अनिश्चित संकटको कल्पना गर्दैछ ।
पञ्चायतको निर्दलभित्र विकल्पविहीन जिन्दगी बाँच्न विवश जनताहरू प्रजातन्त्र आगमनसंगै दलहरूको दास बन्न विवश बनाइएको घटनालाई जनताले नजानिँदो ढंगले स्वीकार गरेकै हुन् । दरबार, भारत र इसाई प्रयोगशालाको सवैभन्दा ठुलो उपलब्धि भनेको खराबहरू मध्यमा कम खराब छान्न पाउनु हो भन्ने निचोडमा हर्के पुग्न बाध्य भएको छ । आफ्नो अधिकार माग्दा अरुको अधिकार खोसिन्छ कि भन्ने मामिलामा सजग राजनीति देखेको युरोपियन हर्के स्वदेशी राजनीतिको जबर्जस्ती वादले निम्तँदै गरेको लोकतान्त्रिक निरंकुशताको आतंक झन् बढ्ने महशुस गर्दैछ । लोकतन्त्रको आवरणमा सोझा जनताहरू र प्रायोजित जमातहरूको आँखामा लोकप्रिय बन्ने–बनाउने कार्य बिजुलीको तार काट्ने उर्जामन्त्री हुन् कि हड्डीको डाक्टर सिटामोल बाँड्दै जनप्रिय र लोकप्रिय हुने काइदा युरोपमा भए अदालती झमेला बेहोर्न बाध्य हुने वस्तुस्थिति देख्दा न हाँस्न सक्छ न रुन नै । अझ ठुलो बिडम्बना संविधान, कानुन, नीति, नियमलाई धोती लगाउँदै जनताको दुहाई दिने र सीमित ब्यक्तिको सेवा गर्ने धुर्त बाटोका अनुयायीहरू महान आदर्शवादी बनाइनुले लोकतन्त्रको परिणति के हुने हो ? हर्के रनभुल्लमा पर्दैछ ।
अन्तमा, सामाजिक सञ्जालमा चर्चित हुँदै गरेको कहानी निर्वाचनमा नेताज्युले जाडो समयलाई ध्यान दिंदै सबै भेडालाई एक–एक थान कम्बल बाँडिने आश्वासन सुन्नासाथ भेडाको बच्चाले आफ्नै आमासंग सोधेको निर्दोष प्रश्न कम रोचक छैन । ‘आमा, नेताज्युले बाँडने कम्बल कहाँबाट आउँछ ?’ प्रश्न सुनेपछि भेडाकी आमाले भन्छिन्– ‘हेर बाबु, नेताज्युले दिने कम्बलको लागि चाहिने ऊन हाम्रै शरिरबाट लिने हो । त्यसैले यसमा रमाउनु निरर्थक छ ।’ आज हाम्रो नियति पनि त्यही भेडाकोभन्दा कुनै मानेमा फरक नरहेको मान्न सबै तयार छन् । लोकतन्त्रको उपभोग स्वदेशमै बसेर गर्नुपर्ने भारतीय अदालतको फैसलाले घच्घचाएको हर्के रिटर्न सोचलाई नेपाली राजनीतिले नयाँ भेंडा बनाउन किमार्थ सफल नहोस् भन्ने कामना स्वदेशी हर्केहरू गर्दैछन् । ‘हर्के रिटर्न’ लोकतन्त्रको निम्ति नयाँ बिहानी बनोस् भन्ने शुभकामना !
देशको हर्के राजनीतिको कारण बाध्यतावश विदेशी भूमिमा बस्न बाध्य नेपाली हर्केको दिनचर्या भनेको सिंहदरबारको कुर्षीमा विराजमान हर्केलाई निम्न कोटीको शब्दमार्फत सम्बोधन गर्दै आत्मसन्तुष्टि लिनु हो भन्ने आममानिस जानकार छन् । संसारकै महँगो राजनैतिक ब्यवस्था लोकतन्त्र त्यसमा संघीयता नामको झट्केलो सन्तान समेत ब्यहोर्न बाध्य पारिएको उपलब्धिले भविष्यको नेपालप्रति चिन्तित र आफ्नो वर्तमानसँग रुष्ट हर्कबहादुरहरू स्वदेशी राजनीतिप्रति चनाखोपूर्वक आँखा गाडीरहेको सर्वविदित नै छ । नखाउँ भने दिनभरिको सिकार खाउँ भने कान्छोबाउको अनुहारलाई स्थापित गर्ने निर्वाचनमा आफू सहभागी हुन नपाउने अवस्थामा भारतिय सुप्रीम कोर्टको फैसलाले भविष्यमा हर्के राजनीतिको सिकार झन् बढी हुनु पर्ला कि भन्ने उत्सुकता र खुल्दुलीले सताउँदैछ । सोही प्रसङ्गमा आएको भारतीय फैसला झन् रोचक मानिँदैछ ।
भारतीय सुप्रीम कोर्टका प्रधानन्यायाधीश जेएस खेहर र न्यायमुर्ती एनबी रामन्ना, डिवाई चन्द्रचुडले अदालती फैसला सुनाए । यदि तपाई मतदानमा भाग लिनुहुन्न भने सरकारलाई हरेक कामको निम्ति दोष दिन र सवाल गर्न सक्नुहुन्न । अदालतमा सरकारको विरुद्ध मुद्धा दर्ता गर्ने धनेश लेशधनको निवेदमाथि छलफल चलाउँदा न्यायमुर्तीले उनीसँग प्रश्न गरे– के तपाईंले मतदान गर्नुभएको छ ? जवाफमा धनेशले इमान्दारीका साथ जीवनमा आजसम्म आफू मतदानमा सहभागी नभएको बताए । असन्तुष्ट न्यायमुर्तीले उनलाई भने, यदि तपाईंले भोट नहालेको हो भने सरकारसंग गुनासो र सवाल गर्न कुनै हक छैन ।
नराम्रा कुरा हावासरी आइपुग्ने देशमा भारतीय सुप्रीम कोर्टको फैसला नक्कल गर्दै निर्वाचनमा सहभागी नभएको र मतको प्रयोग नगरेको कारण तेस्र्याउँदै राजनैतिक सवाल गर्न बन्देज लगाइने चिन्ताले युरोपियन हर्केको मन कुटु–कुटु खाइरहेको छ । संघीयताको कारण थिलथिलो हुँदै गरीब र झगडीया सोचले ग्रस्त नेपाली राजनीतिले निर्माण गरेको सात प्रदेशहरूको भविष्य कस्तो होला ? देशले सेता हात्तीहरूको पालनपोषण कसरी गर्ला ? ओली र प्रचण्डमार्फत सुरु गरिएको वाम–सहकार्यको अन्त कसरी गरिएला ? यस्ता अनेकौँ सवालले हर्केको दिमाग चिमोट्दै छ । हलिवुड कलाकार मर्लिन मुनरोको भनाई ‘सच्चाई यही हो कि मैले कसैलाई बेवकुफ बनाइनँ, मैले मानिसहरूलाई स्वयम् बेवकुफ बन्न छोडी दिएँ’ भन्ने मुलमन्त्रलाई नेपाली राजनीतिले सापटी लिँदै अगाडी बढेको अवस्थामा स्वदेशको राजनैतिक परिवर्तनमा प्रत्यक्ष सहभागी हुन नपाएका हर्केहरूलाई मतदानमा सहभागी नभएको बहानामा लोकतन्त्रको उपभोग गर्न वञ्चित गरिने पिरले सताउँदै छ ।
प्रजातन्त्रको खातिर पार्टी, देश र पदलाई तुच्छ ठान्ने बीपी, गणेशमान र कृष्णप्रसादको अगाडि पदलाई सबैथोक ठान्ने गिरिजा र देउवाको सजाय पार्टी र लोकतन्त्रले भोगेको र भोग्दैरहेको कारण देशले नचाहेको ध्रुवीकरणमा काङ्ग्रेस नजानिँदो पाराले फस्न पुगेको हर्केहरूले समेत महशुस गर्दैछन् । राष्ट्रियताको निम्ति सबै त्याग्ने बीपीका चेला देउवा सत्ताको खातिर कमल थापालाई सारथी मान्न तयार घटनाले काङ्ग्रेस पार्टीको भविष्य दाउमा थापिएको मान्नेहरू प्रशस्त भेटिन्छन् ।
केवल राजनैतिक वाद र नाराको भरमा मुलुक समृद्ध नहुने, मुलुक निर्माणको निम्ति राष्ट्रनायक बन्ने भोकले सताएको नेता चाहिने रहश्य युरोपको विकासले बुझाइदियो । आफ्नो मुलुकको राजनीति अर्काको निम्ति बिगारेको मान्ने हर्के पछिल्लो समय राजनीतिको अपराधीकरण हुँदै गरेको दृश्यले भारतीय फैसलालाई लोकतन्त्रको अंकुशको रुपमा लिन बाध्य भयो । आफू अग्लो बन्न अरुलाई गाली गर्नैपर्ने, होच्याउनै पर्ने सोचले ग्रस्त शिक्षित जमात मात्र हैन राजनीतिबाट पलायन हुँदै आर्थिक उपार्जन गर्न सफल ब्यक्तिहरूको राजनीतिप्रति जाग्दै गरेको आकर्षण ब्यापारी र गुण्डासम्म पुग्न सफल हुनुले लोकतन्त्र झन् कुरुप बन्ने मानिदैछ । यस्तो विषम परिस्थितिमा स्वदेश आगमन हर्केको निम्ति ताइको माछा भुंग्रोमा बन्ने खतरा बढ्दैछ ।
निर्वाचन र घोषणा पत्रको महिमालाई बुझ्ने निर्वाचन हेर्ने मौका पाएको युरोपियन हर्केले हरेक निर्वाचनअघि ल्याइने कर्मकाण्डी घोषणापत्रलाई आधारहीन, हावादारी र सस्तो भारतीय फिल्मको कहानी मानिदियो । प्रकृतिले ठग्नुसम्म ठगेको युरोपको मानवनिर्मित विकाससम्म देखेको हर्केको आँखा केही नगरीदिए बच्ने र बन्ने देश नेपाल, राजनैतिक बक्रदृष्टिमा पर्दै कुरुप भएको हेर्दैगर्दा मन नलागी–नलागी नेतालाई नमिठो शब्दले सम्मान गर्न बाध्य भयो । जनताले आफ्नो मतको सदुपयोग अनिवार्य गरिएको निर्वाचन पद्धतिअनुरुप मतदानको दिन जसैगरी उपस्थित हुने निर्वाचन देखेको युरोपियन हर्के स्वदेशको जबर्जस्तीलाई पनि लोकतन्त्र मानीदिन तयार भयो । हरेक वर्ष थपिँदै गरेको निर्वाचन सुरक्षा चुनौती हाम्रो जस्तो गरीब देशले भोग्न बाध्य पार्ने को हुन् ? कसले र किन निर्वाचन सुरक्षा र उम्मेदवारको निर्वाचन खर्च हरेक साल बढाउँदै लाने रणनीति तयार गरिरहेको छ ? यो बुझ्नासाथ राजनीतिबाट सर्बसाधारण मानिसको पहुँच सुनियोजित ढंगबाट नामेट गरिँदै गरेको लोकतन्त्र कति खतरनाक छ भन्ने तथ्यले हर्केलाई झनै मर्माहत बनायो ।
हरेक सिद्धार्थहरू गौतम बुद्ध नबन्ने जान्दाजान्दै सिद्धार्थ नाम देख्नेबित्तिकै गौतम बुद्धको विगत सम्झने हर्केपनको फाइदा नेपाली राजनीतिले लुटेको मान्न युरोप बसाईले सिकाइदियो । राजकुमार सिद्धार्थ काँतर मात्र थिएनन् कायर पनि थिए भन्ने कुरालाई तर्कले जित्नुपर्दा सबैकुरा त्याग्न सक्ने सिद्धार्थ किन दिनको समयमा राजमहल छोड्दै राजा, श्रीमती र पुत्रलाई त्याग्न सकेनन् भन्नेहरूको ठुलो स्वरसँग हर्के संधै पराजित भइरहयो । धन–सम्पत्ती त्याग्दै ज्ञान र शान्तिको खोजीमा लम्केको सिद्धार्थ जब दिब्य ज्ञानले मालामाल भए ततपश्चात अंगुलीमाल जस्तो हिंश्रकसँग नडराउने निडर पुरुष बन्न सफल भएको कहानीले नतमस्तक युरोपियन हर्के खुद बुद्धबाट बुद्धु हुँदै कथित सम्पतीको कैदी बन्दै नवसिद्धार्थमा परिणत हुन पुग्यो ।
प्रजातन्त्रको खातिर पार्टी, देश र पदलाई तुच्छ ठान्ने बीपी, गणेशमान र कृष्णप्रसादको अगाडि पदलाई सबैथोक ठान्ने गिरिजा र देउवाको सजाय पार्टी र लोकतन्त्रले भोगेको र भोग्दैरहेको कारण देशले नचाहेको ध्रुवीकरणमा काङ्ग्रेस नजानिँदो पाराले फस्न पुगेको हर्केहरूले समेत महशुस गर्दैछन् । राष्ट्रियताको निम्ति सबै त्याग्ने बीपीका चेला देउवा सत्ताको खातिर कमल थापालाई सारथी मान्न तयार घटनाले काङ्ग्रेस पार्टीको भविष्य दाउमा थापिएको मान्नेहरू प्रशस्त भेटिन्छन् । खराब कुराको संगतले कदापी राम्रो फल दिन सक्दैन भन्ने कुरालाई भुल्दै लोकसेवा पास गरेर जीवनभर मन्त्रीपद प्राप्त गरेका गच्छदारलाई काङ्ग्रेसमा विलीन गराएर तराई मधेशले काङ्ग्रेसको नाक राखी दिने कल्पना प्रदिप गिरीले बुझेको समाजवाद जस्तै हो भन्ने हर्केको बुझाई रहीआएको छ । हातमा पत्ती लिएर मुढो चिर्न निस्केको नेपाली राजनीति खतरनाक प्रवृत्तिको सिकार बन्दै गरेको पीडाले अनिश्चित संकटको कल्पना गर्दैछ ।
पञ्चायतको निर्दलभित्र विकल्पविहीन जिन्दगी बाँच्न विवश जनताहरू प्रजातन्त्र आगमनसंगै दलहरूको दास बन्न विवश बनाइएको घटनालाई जनताले नजानिँदो ढंगले स्वीकार गरेकै हुन् । दरबार, भारत र इसाई प्रयोगशालाको सवैभन्दा ठुलो उपलब्धि भनेको खराबहरू मध्यमा कम खराब छान्न पाउनु हो भन्ने निचोडमा हर्के पुग्न बाध्य भएको छ । आफ्नो अधिकार माग्दा अरुको अधिकार खोसिन्छ कि भन्ने मामिलामा सजग राजनीति देखेको युरोपियन हर्के स्वदेशी राजनीतिको जबर्जस्ती वादले निम्तँदै गरेको लोकतान्त्रिक निरंकुशताको आतंक झन् बढ्ने महशुस गर्दैछ । लोकतन्त्रको आवरणमा सोझा जनताहरू र प्रायोजित जमातहरूको आँखामा लोकप्रिय बन्ने–बनाउने कार्य बिजुलीको तार काट्ने उर्जामन्त्री हुन् कि हड्डीको डाक्टर सिटामोल बाँड्दै जनप्रिय र लोकप्रिय हुने काइदा युरोपमा भए अदालती झमेला बेहोर्न बाध्य हुने वस्तुस्थिति देख्दा न हाँस्न सक्छ न रुन नै । अझ ठुलो बिडम्बना संविधान, कानुन, नीति, नियमलाई धोती लगाउँदै जनताको दुहाई दिने र सीमित ब्यक्तिको सेवा गर्ने धुर्त बाटोका अनुयायीहरू महान आदर्शवादी बनाइनुले लोकतन्त्रको परिणति के हुने हो ? हर्के रनभुल्लमा पर्दैछ ।
अन्तमा, सामाजिक सञ्जालमा चर्चित हुँदै गरेको कहानी निर्वाचनमा नेताज्युले जाडो समयलाई ध्यान दिंदै सबै भेडालाई एक–एक थान कम्बल बाँडिने आश्वासन सुन्नासाथ भेडाको बच्चाले आफ्नै आमासंग सोधेको निर्दोष प्रश्न कम रोचक छैन । ‘आमा, नेताज्युले बाँडने कम्बल कहाँबाट आउँछ ?’ प्रश्न सुनेपछि भेडाकी आमाले भन्छिन्– ‘हेर बाबु, नेताज्युले दिने कम्बलको लागि चाहिने ऊन हाम्रै शरिरबाट लिने हो । त्यसैले यसमा रमाउनु निरर्थक छ ।’ आज हाम्रो नियति पनि त्यही भेडाकोभन्दा कुनै मानेमा फरक नरहेको मान्न सबै तयार छन् । लोकतन्त्रको उपभोग स्वदेशमै बसेर गर्नुपर्ने भारतीय अदालतको फैसलाले घच्घचाएको हर्के रिटर्न सोचलाई नेपाली राजनीतिले नयाँ भेंडा बनाउन किमार्थ सफल नहोस् भन्ने कामना स्वदेशी हर्केहरू गर्दैछन् । ‘हर्के रिटर्न’ लोकतन्त्रको निम्ति नयाँ बिहानी बनोस् भन्ने शुभकामना !