दुर्घटनाको संघारमा नेपाल !
तात्कालिन राजा ज्ञानेन्द्रको पिंजडाबाट फुत्किन आँतुर जनतालाई "ताईको माछा भुँग्रोमा" भने जस्तो बनाउँदै भू-राजनीति र इसाईहरुले उपहार स्वरुप संघियता थमाए । बिश्वका मात्र २७ मुलुकले प्रयोगमा ल्याएको महँगो र झगडिया प्रणाली संघियताले अपबादमा बाहेक समस्या घटाउनुको साटो बढाएको बुझ्दा बुझ्दै भू-राजनीति र इसाईको स्वार्थ अनुरुप नेपालको संबिधान २०७२ को बिशेषता बनाईएको संघियताको असली मकसद नेपाल र नेपालीको भलाई गर्न हुँदै होइन भन्ने सजिलै बुझ्न सकिन्छ । राजामात्र हिन्दू हुनैपर्ने बहुधार्मिक , बहुभाषिक , केन्द्रीकृत संबैधानिक राजतन्त्रात्मक मुलुक नेपालमा राजतन्त्रलाई बिदा दिन र नेपाललाई भूतपुर्ब देश बनाउँन राजी भू- राजनीति र इसाईको स्वार्थ अनुरुप गराइएको परिवर्तनले राजतन्त्रलाई बिदाई गर्दै आफ्नो रुप देखाउन सफल भैसकेको छ । अनेकौं जालझेल पछी संसार कै गरीब मुलुक बनाउँन सफल तीनै शक्तीबाट शान्ती , स्थीरता र बिकाशको नाममा भिराइएको अनुपयुक्त एजेण्डा मार्फत नयाँ नयाँ प्रयोग गर्दै नेपाललाई अत्यन्त कमजोर बनाउँने तारतम्य संबैधानिक रुपमा मिलाई सकिएको छ ।
भौगोलिक रुपले बिश्वको चौथो ठुलो देश चीन र सातौं ठुलो देश भारतको बीच अबस्थीत नेपालको सामरिक महत्व कती छ ? बुझ्न बर्तमान नेपालको राजनीति हेर्दा थाहा लाग्दछ । बिश्व जनसंख्याको पहिलो र दोश्रो हिस्सा ओगटेको मुलुक चीन र भारतको बिच केवल तीन करोड जनसांख्यीक पुँजी लिएर उपस्थीत सानो मुलुक नेपाल माथी बिश्व राजनीति कै आँखा गडेको प्रमाण हरेक दस बर्षमा गराईएको राजनैतिक प्रयोग बुझ्नु अत्याबश्यक भैसकेको छ । बिश्व राजनीतिको साँचो आफ्नो हातमा लिन लालायित इसाई रणनीति अनुरुप भू- राजनीतिको सहयोग लिंदै नेपाल आइपुगेको पछिल्लो परिवर्तन बर्तमान संबिधानमा घुसीसकेको आम जानाकारीको बिषय भैसकेको छ । पढेलेखेको दुनियाभरका मानिसलाई थाहा छ संघियताको जरुरत कस्ता देशमा पर्दछ ? संघियताले देशलाई कसरी एकसुत्र वा बिभाजीत गर्दछ ? संघियता संसारको कती आधुनिक प्रणाली हो ? जस्ता कुराको बहस बिना नेपालमा रणनीतिक ढंगले किन प्रबेश पायो ? यसको पछाडी के के कारण हुँन सक्छन ? संघियता मार्फत देशको अर्थतन्त्र कसरी दोहन गरिन्छ ? भबिश्यमा संघियताले दिने दुख नेपाल निर्मित हुन्छ की प्रयोगबादीको चाहाना अनुसार हुन्छ ? बुझ्न एकपटक बेल्जियमको संघियता उपयोगी हुने पङतिकारको अनुभब र ठम्म्याई छ ।
जर्मनी , लग्जेम्बर्ग , नेदरल्याण्ड र फ्रान्स बीच अबस्थीत ३०५२८ बर्ग किलोमिटरको सानो देश बेल्जियम सन १८३१ अघी नेपाल जस्तै एकात्मक , केन्द्रीकृत र राजतन्त्रात्मक मुलुक थियो । इसाई धर्म र तीन वटा भाषालाई अंगालेको मुलुक बेल्जियम बिस्तारै डच भाषी र फ्रेञ्च भाषी बीच झगडा जन्माउन सफल भयो । भाषाको कारण उठेको झगडा समाधान खोज्दै सन १९७० मा पुरै राज्यको पुनर्संरचना गर्दै तीन वटा क्षेत्र , दश वटा प्रोभिन्स , ५० देखी ९० जनाको काउन्सिल र ५८९ कम्युन बनाउँदै संघिय प्रणाली अप्नाउन राजी भयो । सामान्य बिबादलाई समाधान गर्ने उपाय स्वरुप अप्नाइएको संघियतालाई मजबुत बनाउँन सन १९७० , १९८० , १९८८-१९८९ , १९९३ र २००१ गरी संबिधानमा ब्यापक परिवर्तन गरियो । १७ फ्रेब्रुअरी १९९४ को संसोधित धारा अनुसार सन ९ जुलाई २०१२ सम्ममा २९ पटक संबिधानमा अनेकौं सुधारको कोशीस गरियो । करीब एक करोड एघार लाख जनसंख्यामा केवल एकलाख जर्मन भाषी बेल्जिक नागरिक बाहेक बाँकी जनसंख्या आधा आधी जसो फ्रेन्च र डच भाषा बोल्ने हुँदा भाषाकै सम्मान स्वरुप हरेक सडकको नाम दुई भाषामा लेख्न थालियो । तर पनि उनीहरुको मनभित्र गढेको भाषा बिबाद मत्थर भएन । अन्तत भाषा बिबाद चर्कदै जाँदा सन १९७८ देखी बेल्जियमले राष्ट्रीय पार्टीलाई सग्लो राख्न सकेन । फलस्वरुप राष्ट्रीय पार्टीहरु क्षेत्रमा सिमित हुँन पुगे । नर्थ र साउथमा बाँडिएका क्षेत्रीए पार्टीहरु फ्रान्कोफोन र फेलेमिसको आधारमा राजनीति गर्न बाध्य भए ।
संघिय मुलुक जर्मनीसंग अत्यन्त प्रभाबित बेल्जियममा सन १९८९ देखी आर्थिक बितरणको निँउमा झगडा चर्कदो छ । दोश्रो बिश्वयुद्ध पछी आम बेल्जियम बाशीमा आएको आर्थिक परिवर्तनले सुरुवाती समयमा फ्रान्कोफोन (दक्षिणमा बस्ने मानिसहरु ) हर क्षेत्रमा आधिपत्य जमाउन सफल भए । शिक्षा र राजनीतिमा पहुँच कमभएको कारण फेलेमिस ( नर्थमा बस्ने मानिसहरु ) हरुको आर्थिक स्थीति कमजोर हुँदा उनीहरु मुलधारको राजनीतिबाट बन्चित हुन पुगे । सन १९८९ पुग्दै गर्दा आधुनिक कृषीको कारण फेलेमिसहरुले अथाह प्रगती गर्न पुगे । बिगतमा फ्रान्कोफोनको राजनीतिलाई देखाउँदै हाल आफ्नो मेहेनतको हिस्सा बसी बसी खाने फ्रेन्चभाषी बेल्जिकहरुलाई किन दिने ? भन्ने धारणाले जबर्जस्त जन्म लिइ सकेको पाइन्छ । सरकार द्वारा बनाइएको सामाजिक सुरक्षा भत्ता अनुसार धनी राज्यले गरीब राज्यलाई झन बढी दायित्व बोक्नु पर्ने नियमबाट बच्न अल्छी र थोत्रो फ्रान्कोफोनलाई किन पाल्ने ? भन्ने धारणाले नयाँ देशको माग समेत गर्ने पार्टीहरुले जन्म लिन सफल भैसकेको पाइन्छ । सिद्धान्तत द्वन्द घटाउन प्रयोग गरिएको संघियता ब्यबहारमा सबैभन्दा बढी द्वन्द बढाउन सफल भएको सबैभन्दा राम्रो उदाहरण बेल्जियमलाई लिन सकिन्छ ।
२०२८ साल देखी नयाँ शिक्षाको माध्यमबाट नेपालमा डेरा जमाउँन सफल इसाईहरुले सुरुगरेको खेती २०४६ को परिवर्तन पछी उचित गती लिन असफल हुँदा समाजबादी चिन्तन बोक्ने काँग्रेसी नेताहरु मुलधारको राजनीति बाट किनारा लगाइए । पृथ्बी नारायण शाह मार्फत देश निकाला गरिएका इसाईहरु सकृय राजतन्त्रकै समयमा बिभिन्न कल कारखाना बनाई दिने नाममा नेपाल प्रबेश गर्न सफल भए । बिगतमा आफै द्वारा बनाई दिएका उद्धोगहरु गिरिजा कालिन समयमा निजीकरण गराउँदै नेपाली युबालाई बेरोजगार बनाउने र राजनैतिक उद्धोगमा लगाउने खेल कुशलता पूर्वक सम्पन्न गरियो । पञ्चायती ब्यबस्थामा काफी रहेको सभासद संख्या १४० बाट बढाउँदै प्रजातन्तको नाममा २६५ पुगेको सभासद संख्यालाई लोकतन्त्रको नाममा ६०१ पुर्याउन दबाब दिने तीनै इसाई दिमाग थिए । नेपालको भू-राजनीतिको सहयोग लिंदै नेपाली राजनीतिमा जरो गाडन सफल इसाई दिमागले सर्बसाधारण जनतालाई सभासद प्रती नकारात्मक सन्देश प्रबाह गर्न बिभिन्न मिडियालाई प्रयोग गर्ने र राजनैतिक दलहरुलाई राजनैतिक स्थीरताको लागी भन्दै प्रदेश र सभासद संख्या बढाउन दबाब दिइरहयो । अन्तत ६०१ को जम्बो संसदलाई घटाउन दबाब दिएको प्रचार गर्दै भित्रभित्र संख्या बढाउन लबिङ गरेको प्रमाण घुमाउरो बाटोबाट संघ २७५ , सात प्रदेश ५५० र राष्ट्रीयसभा ५९ गरी कुलसांसद संख्या ८८४ पुर्याउन सफल भए ।
संबिधानमा ब्यापक सुधार गरिएको हौवा पिटाउँदै केन्द्रमा २५ मन्त्री भन्दा बढी राख्न नपाइने भनियो । सात प्रदेशमा हुने सात मुख्यमन्त्री र बढीमा २० प्रतिशत मन्त्रीको संख्यालाई लुकाईयो । संबिधानले कल्पना गरेको तीन किसिमको (संघ , प्रदेश र स्थानिय तह ) सरकार , भबिश्यमा संघ , प्रदेशको गरी बढीमा बन्ने १३५ मन्त्रीको संख्या , देश भरका ७५३ स्थानिय तहका पदाधिकारीहरु , भर्खरै चर्चामा ल्याइएको पुर्ब बिशिष्ट पदाधीकारीहरुलाई राज्यले दिने सुबिधालाई ध्यान दिदा भबिश्यमा नेपालको पैसा जती ठुलाबडालाई खर्च गर्ने चाँजो पाँचो मिलाईयो । भबिश्यमा बन्ने राष्ट्रीयसभा प्रमुख , उपप्रमुख , आठ वटा सभामुख , त्यतिकै संख्यामा उपसभामुख अनि बिभिन्न नाममा खडा गरिने सेता हात्तीहरु बर्तमान नेपालले नधान्ने बुझ्दा बुझ्दै संघियता लादनुको इसाई नियत जनतामा निराषा , कुण्ठा , बिद्रोह जगाउँदै संघियता कै जगमा संयुक्त राष्ट्रसंघको सदस्य संख्या थप्ने खेल अनुरुप खेलिएको हो भन्ने प्रष्टै बुझिन्छ ।
सस्तो लोकप्रियता र आत्म सन्तुष्टीको निम्ती कुखुरी पहिला कि अण्डा पहिला भन्दै समय गुजार्न सकिन्छ तर उपलब्धी ॠणात्मक सिबाय केही हात लाग्ने छैन । आर्थिक बिकास पहिला कि राजनैतिक अधिकार पहिला भन्दै खेर फालिएको नेपाली समयले राजनैतिक अधिकार प्राप्त गरिएको छ तर आर्थिक प्रगती बिना अधिकारको रक्षा कही कतै गरिएको छैन । देश संघिय ब्यबस्थामा गैसकेको अवस्थामा प्रदेशहरु कसरी जिबित रहने ? भन्ने कुरामा चासो नरहेको दरिलो प्रमाण नियतबस सिमाङ्कनलाई आर्थिक पाटो संग नजोडिएको हेर्दा थाहा लाग्छ । फोरम नेता उपेन्द्र यादबले मधुरो स्वरमा चुहाएको जानकी मन्दिरको भेटीले प्रदेश चल्दैन भन्नेमा पूर्वराष्ट्रपती यादबको बिचार तराईमा पहाड मिसाउनु पर्ने पनि थपिदैछ । सुनियोजित रुपमा तराई मधेषको आठ जिल्लासंग पहाड मिल्न नदिने प्रभु र इसाईको गुरुयोजना भनेको निकट भबिश्यमा पहाडले हामीलाई ठग्यो भन्दै हामी हाम्रो भाग्य आफै कोर्छौ भन्नुसंग सम्बन्धीत छ । बेल्जियम जस्तो शिक्षित र धनी देशले समेत गरेको भाषा र अर्थ राजनीति हाम्रो जस्तो अशिक्षित र गरीब मुलुकको निम्ती वरदान साबित हुने इसाई दिमाग नयाँ प्रयोगको निम्ती नेपाल ल्याइएको मान्न सकिन्छ ।
इसाई दिमागले चिनेको मदन भण्डारीको रहस्यमय समाप्ती , राजा बिरेन्द्रको वंशनाश पछी नेपालमा दिन दुई गुणा रात चौ गुणा बढाइएको माओबादी ध्वसं मार्फत जरा गाडिएको इसाई दिमागले भू- राजनीतिलाई साथलिंदै बनाएको रणनीति ०६२ / ०६३ पछी ढोकाबाटै छिर्न सफल भएको मानिन्छ । भू-राजनीतिको पोलिटिकल इन्जीनियरिङ्ग र इसाईहरुको सोसल इन्जीनियरिङ्ग बीचको स्वार्थी सम्बन्धमा तयार गरिएको नेपालको तराई मधेशको अन्तर बिरोधमा संघियताको जन्म गराइएको खुला रहस्य नेपाली राजनीतिले स्वीकार गरीसकेको छ । जबसम्म भू- राजनीति र इसाई इन्जीनियरिङ्गको सहकार्य जारी रहनेछ तबसम्म अनेक रुप र रङ्गमा गराइने संघियताको गडबडीले नेपालको बर्तमान नक्सालाई परिवर्तन गर्न मरिहत्ते गर्ने तय भैसकेको छ । भाषा , आरक्षण र आर्थिक लाभको मुद्धालाई बार्गेनिङ टुल्सको रुपमा प्रयोग गर्दै सिंहदरबारलाई थकित बनाउँने रणनीतिको बिकराल रुप बैकल्पिक शक्तीहरु सिके राउत , सिके लाल , ज्वाला सिहहरुको आबरणमा खेलिने खेल तयार गरीसकेको पाइन्छ ।
इसाईहरुले जोडिएर शक्ती प्राप्त गर्ने उपाय स्वरुप अंगालेको प्रणाली संघियता नेपालमा भने जोडिएको मुलुकलाई छतबिछत पार्दै शक्ती हिन बनाउँने रणनीति अनुरुप नेपाल छिराइएको सजिलै बुझ्न सकिन्छ । अमेरिकी संघियताका पिताहरु अलेक्जेण्डर हयामील्टन, जेम्स म्याडिसन र जर्ज बाशिङटनको दिमाग अनुसार दुनिया भरको दिमागलाई स्वागत गर्दै उत्कृष्ट अमेरिकाको जग बसाएको यथार्थतालाई भुल्दै नेपालमा भने भएको धर्म , परम्परा , संस्कृती , संस्था र दिमागलाई समाप्त गर्दै सुरु गराइएको संघियताको सजाय नेपालले नभोगी सुखै छैन । भारतिय राज्य बिहारका चौधौं मुख्यमन्त्री जगन्नाथ मिश्रले सन १९७५ पछी नोकरी माग्ने बिहारी जनतालाई बाटो खर्च बापत एकहजार दिंदै नेपाल पठाएको मानिसको सन्तानलाई अंगिकृत नागरिक बनाउँदै नेपालमा संघियताको माग स्थापित गराउने भू-राजनीति र इसाई दिमागले तयगरेको रोडम्याममा नेपाल फसीसकेको बिश्लेषकहरुको निचोड छ ।
समाजबादको ठाउँमा बिहारबाद र बीपीबादको ठाउँमा सत्ताबाद हाबी गराइएको नेपाली संघियतामा बनेका प्रदेशहरुको आर्थिकभार थाम्न नसक्ने सिमाङ्कनले हाल भएका सातप्रदेश भित्रका धनी प्रदेशले गरीब प्रदेशलाई नपाल्ने उदघोस गर्ने सम्भाबना नजिकिदै छ । आफूलाई संघियतको पिता भन्न चाहाने देश पिराहरु संघियताकै बलमा भू-राजनीति र इसाई सेवा गर्न नयाँ रुपमा प्रकट हुँदैछन । जाती , भाषा , क्षेत्र , धर्म र गरीबीले देश माग्ने संघिय मान्यतामा बेल्जियमको रोग नेपालमा भने एलिट र मिडियालाई प्रयोग गर्दै एलिटको निम्ती राज्यनै माग्ने प्रपन्च रचिदैछ । फलस्वरुप गरीब र धनी प्रदेशको बीच नयाँ द्वन्द जन्माउँदै पुरा मुलुकलाई आर्थिक रुपले टाट पल्टाउँदै संघियताको जगमा नेपाल मेटाउँने इसाई प्रयोग अन्तीम चरणमा पुर्याइदैछ ।