कताको फूल कताको अक्षता , निल्नु न ओकल्नु मगन्ते संघियता !
गरीबको दंशै कसरी सुरुहुन्छ कसरी समाप्त हुन्छ, गरीबले पनि शब्दमा बर्णन गर्न नसक्ने मंहगीमा गरीब नेपालीहरुले दंशै मनाए भन्न दंशै शुरुगर्ने र समाप्त गर्ने क्यालेण्डरले बाहेक अरुकसले बुझ्ला र ? त्यसमाथी दंशैमा लगाईने टिकामा दिइने दक्षिणाले जती धेरै पिरोल्न थाल्छ त्यतीनै पटक- पटक क्यालेण्डर हेर्दै दंशैलाई बिदागर्न हतारगर्ने जमात यो मंहगीमा झनझन बढेको तितोयथार्थ हामी सामु छदैछ । यसपालीको दंशैमा गरीबीको मारमा परेको एक गरीब परिवारको घटना पस्कने अनुमती माग्दछु । दशमीको पर्शीपल्ट घरमा पाहुना थुप्री सकेपछी घरकै मुली मान्छे दक्षिणाको अभाबलेगर्दा गोरु र हलो लिएर बारीजोत्न हिडन तयारी गरिरहँदा श्रीमतीले श्रीमानलाई भन्छिन । हैन के गर्नु भएको ? घरभरी पाहुँना टिका लाउन बसेकाछन ।हजुर भने गोरु र हलो लिएर हिडने सुरसार गर्दै हुनुहुन्छ । अभाबले पिल्सिएका घरबुढा बुढीलाई भन्छन । छोड दे बुढी , कताको फूल कताको अक्षता ! अब हिंडे बारी जोत्न म त ।
जबसम्म हाम्रो समाजले कर्मलाई बिश्वास गर्यो तब भाग्य र आशिर्बादको स्थान पुछारमा थियो । जबजब आशिर्बादले हाम्रो जीबनको अभिन्न अंगबन्न सफल भयो सुनका मुद्रामा कारोबार गरिने मुलुक क्रमश्; चाँदी ,तामा, पित्तल हुँदै सिलाबरमा आईपुगेको हामीले देखेकै हो, भोगेकै हो । हाम्रोदेश किन गरीब भयो वा बनाईयो भन्ने कुरामा बहश चलाउने काम कम्तीमा पनि पङ्तिकारले अहिले शुरुगर्दैन । यहाँ समाज बिकाशक्रम संगसंगै हाम्रो समाज र दिमागले ग्रहण गरेको साँस्कृतिक परम्पराको आडमा गराईएको आशिर्बादको कारण हामीकसरी शासित र शोसित भयौ भन्नपर्नै अवस्था हामीलाई आईलागेको छ । कुनैसमय जनताले जन्माउँने राजालाई केही टाठाबाठाले षडयन्त्रपूर्वक जन्मजात राजा बनाउँने वा जन्माउँने परम्पराको कुटिल खेलले सफलता पाउने बितित्कै जनताको सेवक राजा होइन राजाको सेवक जनता हुनजानुले आशिर्बादले हाम्रो राजनीतिमा जरागाड्यो भन्दा टाउको दुखाउनुपर्ने कारण छैन । जब कर्मलाई भाग्यमा रुपान्तरणगर्ने खेलले महत्व पायो तब परम्पराको आडमा आशिर्बाद मार्फत मानिसले एकअर्कामा शासनगर्न शुरुवात गरेको पुरानोअस्त्र पछी सामन्तबादको मुलअस्त्र हुनपुगेको हाम्रो इतिहासलाई गहिरो अध्ययनगर्दा पत्ता लाग्छ ।
मानिस किन आशिर्बादको भोको हुन्छ ? जवाफ खोज्दै जानेहो भने आफ्नै कर्ममा कम अनि भाग्यमा बढी बिश्वास गर्नालेहो भन्न सकिन्छ ।हाम्रो समाज कर्ममा भन्दा आशिर्बादमा बढी बिश्वासगर्न बाध्य हुनुको कारण सामन्ती सत्ताले फैलाएको भ्रमको शिकार हुनाले होभन्न समाजले भोग्दै आएको घटनाहरुले पुष्टी हुन्छ ।जन्मदै राजाहुँने परम्पराको बिकाश जन्मदै जर्नेलहुने राणाशाही ब्यबस्था सम्मको ठाडो नक्कल हर घरघरमा आशिर्बाद मार्फत पुगेको आशिर्बाद लिने र दिने परम्परा मार्फत बिना योगदान अनेक मानपदबी लिन शिर झुकाउने हाम्रो सोचले के मात्र स्विकार गरेनौ । नमुनाको रुपमा थरी ,डिठ्ठा ,बिचारीको उत्कृष्ट रुप बडाहाकिम सम्म आशिर्बादले प्राप्तगर्ने चलनलाई केहिसमय वकिल , इन्जिनियर , डाक्टर भएसले धुमिल बनाएकोहो तर सुब्बा , हाकिम , सांसद र मन्त्रीपनि आशिर्बादकै भरमा प्राप्तहुने परम्पराले जरोगाड्दा देशपनि आशिर्बाद कै भरोषा चल्न बाध्य भएको हामीले बुझेकैहो । जब समाज र देशनै आशिर्बादमा चल्न थाल्यो हामी झनझन गरीब हुँदैजाँदा आशिर्बाद देशबाट बिदेशतिर लाग्दा डिभी परेस ,बिदेश गएस , पिआर पाएस , ग्रीनकार्ड पाएस , हवाइटकार्ड पाएस सम्म हाम्रो घरआँगन आईपुगेको कुरामा कसको बिमती होला र ? समाजले नजानिंदो ढ्ंगले जबर्जस्ती बादलाई स्वीकार गर्दैगर्दा आशिर्बादलेपनि फड्कोमार्दै कतैकतै लोकमान भएस , डाक्टर केसी भएस भन्न सम्म भ्याएको आशिर्बादभित्र लुकेको सामाजिक बिकृती भनेको बिना परिक्ष्रम अथाह पैसा कमाएस साथै सेवाको नाममा सबैलाई शासनगर्ने भएस भन्नुले हामी हाम्रो मनमश्तिकलाई कसरी बर्बादीतिर धकेल्दैछौ भन्ने चिन्तनगर्ने दिमागको कमी देशले भोग्दैछ भन्ने प्रष्ट झल्किन्छ । हाम्रो समाज आशिर्बादमा मात्र हैन हरेक राजनैतिक परिवर्तनमा समेत भाग्य र बिदेशीको मुखताक्छ भन्नेकुरा नेपालमा हरेक दशकमा हुने राजनैतिक उथल पुथल हाम्रो आबश्यकता भन्दाबढी अरुकै रुचीमा भरपर्ने गरेको हरेक आन्दोलन पछी प्राप्त उपलब्धी हेर्दा थाहालाग्छ । कर्मलाई स्थापितगर्न समेत आशिर्बादकै सहारालिने कार्यले मानिसलाई छिटोभन्दा छिटो उपलब्धी चाहिनेहुँदा ब्यक्तीबादी सोचको एक अभिन्न अंग नेपाली राजनैतिक नेतृत्वकोलागी भारतिय आशिर्बाद हुँनजाँदा आफ्ना स्वदेशी जनता र मान्यबर (माता -पिता ) बाट फुत्कँदै उनी हरुको इच्छा अनुसार प्राप्तफल अंगिकृत नागरिकताको रोग ,इसाईको रोग , जातियताको रोग , धर्मको रोग साथै संघियताको रोगी आशिर्बादले हाम्रो परम्परा , सस्कृती , पहिचानलाई टिकाउन समेत तीनै पाखण्डीको शरणमा पुग्न बाध्य बनाउँने राजनैतिक नेताको जीबनपनि उनै प्रभुको कृपामा टिकेको पुष्पकमलको निदार दंशैमा खाली हुनुले प्रमाणित गरिसकेकै छ । सबैकुरा माग्ने बानीले हाम्रो आशिर्बादपनि आजकल मुर्छित हुँनजाँदा देश कर्मबादबाट बिमुख हुँदै भारतबादमा पुर्याउने अन्तीम कोशीश नेपाली सत्ताले गर्दैछ ।
घरमा मानो हुनेले पाथी बाँडछु भन्दै बिदेशीको इशारामा उनीहरुकै निगाहमा बाँच्न राजीहुँदै संबिधान मार्फत स्थापित गरिएको संसारकै झगडिया र मँहगो ब्यबस्था संघियता हाम्रो देशले आशिर्बादमा प्राप्त गर्नुको मतलब फेरीपनि कर्ममा हैन आशिर्बादमै बाँच्न राजीहुनु हो भन्नको निम्ती पुष्पकमलले बाबा रामदेबको टिको थापेका हुँन त ? सोच्नुपर्ने बिषय हाम्रा सामु उपस्थीत भएकोछ । सन १८३०मा हामी जस्तै युनीटरी देश बेल्जीयम केवल भाषाको कारणले रास्ट्रको पुनर्सम्रचना गर्दै पाँचपटक संबिधानको संसोधनगर्न बाध्य गराईएको मितीहरु १९७० ,१९८०, १९८८-८९ ,१९९३ र २००१ले पनि संघियता मार्फत स्थीरता दिन नसकेको तितो यथार्थ अध्ययन नगर्ने नेपाली नेताको राजनैतिक स्तर देख्दा आशिर्बाद त के श्रापदिन पनि श्रापकै अपमान हुने देखिन्छ । करीब ३०५२८ बर्ग किलोमिटरको सानोदेश साथै करीब १ करोड १२ लाख जनतालाई स्तरिय जिबनको साथ पाल्ने आधार उनीहरुको प्रतीब्यक्ती आय करीब ४० हजार डलर भन्दा माथी हुँदापनि तीनवटा क्षेत्र र दशवटा प्रोभिन्समा ५० देखी ९० जनाको काउन्शील चलाउन र ५८९ कम्युनको खर्च धान्न धौ- धौ परेको संकेत जनतालाई दिंदै आएको सामाजिक सुरक्षाको कटौतीले पुष्टी गरिरहेकै छन । हाम्रो गरीबदेशले आशिर्बादमा पाएको संघियताले जनतालाई के दिन्छ अबपनि भन्नु पर्छ र ? बहुधार्मिक ,बहुजाती , बहुभाषी ,बहुसाँस्कृतिक , भारतबेष्टीत मुलुक नेपाल , हरेक घटनामा भारतियको मुखताक्ने दलाल नेपाली सत्ता ,भिखारि आर्थीक अवस्था , अनाबश्यक राजनैतिकमुद्धा लगायत बिदेशी स्वार्थले जेलिएको संबिधान बोकेर उनीहरुकै आशिर्बाद र भाग्यमा मुलुक सग्लोबन्ने कुनै आधार देखीदैन । कुनै समय सुनको मुद्राको कारोबार गर्नेदेश नेपाल पुन्; त्यही समयमा फर्कीने अबशर प्राप्तगर्न हाम्रो आशिर्बादलाई कर्ममा आधारित गर्दै संघियतालाई बिदाई गर्दै अगाडी नबढ्ने हो भने हाम्रो स्थीती यस्तै हुनेछ । कताको फूल कताको अक्षता ! निल्नु न ओकल्नु मगन्ते संघियता !!
जबसम्म हाम्रो समाजले कर्मलाई बिश्वास गर्यो तब भाग्य र आशिर्बादको स्थान पुछारमा थियो । जबजब आशिर्बादले हाम्रो जीबनको अभिन्न अंगबन्न सफल भयो सुनका मुद्रामा कारोबार गरिने मुलुक क्रमश्; चाँदी ,तामा, पित्तल हुँदै सिलाबरमा आईपुगेको हामीले देखेकै हो, भोगेकै हो । हाम्रोदेश किन गरीब भयो वा बनाईयो भन्ने कुरामा बहश चलाउने काम कम्तीमा पनि पङ्तिकारले अहिले शुरुगर्दैन । यहाँ समाज बिकाशक्रम संगसंगै हाम्रो समाज र दिमागले ग्रहण गरेको साँस्कृतिक परम्पराको आडमा गराईएको आशिर्बादको कारण हामीकसरी शासित र शोसित भयौ भन्नपर्नै अवस्था हामीलाई आईलागेको छ । कुनैसमय जनताले जन्माउँने राजालाई केही टाठाबाठाले षडयन्त्रपूर्वक जन्मजात राजा बनाउँने वा जन्माउँने परम्पराको कुटिल खेलले सफलता पाउने बितित्कै जनताको सेवक राजा होइन राजाको सेवक जनता हुनजानुले आशिर्बादले हाम्रो राजनीतिमा जरागाड्यो भन्दा टाउको दुखाउनुपर्ने कारण छैन । जब कर्मलाई भाग्यमा रुपान्तरणगर्ने खेलले महत्व पायो तब परम्पराको आडमा आशिर्बाद मार्फत मानिसले एकअर्कामा शासनगर्न शुरुवात गरेको पुरानोअस्त्र पछी सामन्तबादको मुलअस्त्र हुनपुगेको हाम्रो इतिहासलाई गहिरो अध्ययनगर्दा पत्ता लाग्छ ।
मानिस किन आशिर्बादको भोको हुन्छ ? जवाफ खोज्दै जानेहो भने आफ्नै कर्ममा कम अनि भाग्यमा बढी बिश्वास गर्नालेहो भन्न सकिन्छ ।हाम्रो समाज कर्ममा भन्दा आशिर्बादमा बढी बिश्वासगर्न बाध्य हुनुको कारण सामन्ती सत्ताले फैलाएको भ्रमको शिकार हुनाले होभन्न समाजले भोग्दै आएको घटनाहरुले पुष्टी हुन्छ ।जन्मदै राजाहुँने परम्पराको बिकाश जन्मदै जर्नेलहुने राणाशाही ब्यबस्था सम्मको ठाडो नक्कल हर घरघरमा आशिर्बाद मार्फत पुगेको आशिर्बाद लिने र दिने परम्परा मार्फत बिना योगदान अनेक मानपदबी लिन शिर झुकाउने हाम्रो सोचले के मात्र स्विकार गरेनौ । नमुनाको रुपमा थरी ,डिठ्ठा ,बिचारीको उत्कृष्ट रुप बडाहाकिम सम्म आशिर्बादले प्राप्तगर्ने चलनलाई केहिसमय वकिल , इन्जिनियर , डाक्टर भएसले धुमिल बनाएकोहो तर सुब्बा , हाकिम , सांसद र मन्त्रीपनि आशिर्बादकै भरमा प्राप्तहुने परम्पराले जरोगाड्दा देशपनि आशिर्बाद कै भरोषा चल्न बाध्य भएको हामीले बुझेकैहो । जब समाज र देशनै आशिर्बादमा चल्न थाल्यो हामी झनझन गरीब हुँदैजाँदा आशिर्बाद देशबाट बिदेशतिर लाग्दा डिभी परेस ,बिदेश गएस , पिआर पाएस , ग्रीनकार्ड पाएस , हवाइटकार्ड पाएस सम्म हाम्रो घरआँगन आईपुगेको कुरामा कसको बिमती होला र ? समाजले नजानिंदो ढ्ंगले जबर्जस्ती बादलाई स्वीकार गर्दैगर्दा आशिर्बादलेपनि फड्कोमार्दै कतैकतै लोकमान भएस , डाक्टर केसी भएस भन्न सम्म भ्याएको आशिर्बादभित्र लुकेको सामाजिक बिकृती भनेको बिना परिक्ष्रम अथाह पैसा कमाएस साथै सेवाको नाममा सबैलाई शासनगर्ने भएस भन्नुले हामी हाम्रो मनमश्तिकलाई कसरी बर्बादीतिर धकेल्दैछौ भन्ने चिन्तनगर्ने दिमागको कमी देशले भोग्दैछ भन्ने प्रष्ट झल्किन्छ । हाम्रो समाज आशिर्बादमा मात्र हैन हरेक राजनैतिक परिवर्तनमा समेत भाग्य र बिदेशीको मुखताक्छ भन्नेकुरा नेपालमा हरेक दशकमा हुने राजनैतिक उथल पुथल हाम्रो आबश्यकता भन्दाबढी अरुकै रुचीमा भरपर्ने गरेको हरेक आन्दोलन पछी प्राप्त उपलब्धी हेर्दा थाहालाग्छ । कर्मलाई स्थापितगर्न समेत आशिर्बादकै सहारालिने कार्यले मानिसलाई छिटोभन्दा छिटो उपलब्धी चाहिनेहुँदा ब्यक्तीबादी सोचको एक अभिन्न अंग नेपाली राजनैतिक नेतृत्वकोलागी भारतिय आशिर्बाद हुँनजाँदा आफ्ना स्वदेशी जनता र मान्यबर (माता -पिता ) बाट फुत्कँदै उनी हरुको इच्छा अनुसार प्राप्तफल अंगिकृत नागरिकताको रोग ,इसाईको रोग , जातियताको रोग , धर्मको रोग साथै संघियताको रोगी आशिर्बादले हाम्रो परम्परा , सस्कृती , पहिचानलाई टिकाउन समेत तीनै पाखण्डीको शरणमा पुग्न बाध्य बनाउँने राजनैतिक नेताको जीबनपनि उनै प्रभुको कृपामा टिकेको पुष्पकमलको निदार दंशैमा खाली हुनुले प्रमाणित गरिसकेकै छ । सबैकुरा माग्ने बानीले हाम्रो आशिर्बादपनि आजकल मुर्छित हुँनजाँदा देश कर्मबादबाट बिमुख हुँदै भारतबादमा पुर्याउने अन्तीम कोशीश नेपाली सत्ताले गर्दैछ ।
घरमा मानो हुनेले पाथी बाँडछु भन्दै बिदेशीको इशारामा उनीहरुकै निगाहमा बाँच्न राजीहुँदै संबिधान मार्फत स्थापित गरिएको संसारकै झगडिया र मँहगो ब्यबस्था संघियता हाम्रो देशले आशिर्बादमा प्राप्त गर्नुको मतलब फेरीपनि कर्ममा हैन आशिर्बादमै बाँच्न राजीहुनु हो भन्नको निम्ती पुष्पकमलले बाबा रामदेबको टिको थापेका हुँन त ? सोच्नुपर्ने बिषय हाम्रा सामु उपस्थीत भएकोछ । सन १८३०मा हामी जस्तै युनीटरी देश बेल्जीयम केवल भाषाको कारणले रास्ट्रको पुनर्सम्रचना गर्दै पाँचपटक संबिधानको संसोधनगर्न बाध्य गराईएको मितीहरु १९७० ,१९८०, १९८८-८९ ,१९९३ र २००१ले पनि संघियता मार्फत स्थीरता दिन नसकेको तितो यथार्थ अध्ययन नगर्ने नेपाली नेताको राजनैतिक स्तर देख्दा आशिर्बाद त के श्रापदिन पनि श्रापकै अपमान हुने देखिन्छ । करीब ३०५२८ बर्ग किलोमिटरको सानोदेश साथै करीब १ करोड १२ लाख जनतालाई स्तरिय जिबनको साथ पाल्ने आधार उनीहरुको प्रतीब्यक्ती आय करीब ४० हजार डलर भन्दा माथी हुँदापनि तीनवटा क्षेत्र र दशवटा प्रोभिन्समा ५० देखी ९० जनाको काउन्शील चलाउन र ५८९ कम्युनको खर्च धान्न धौ- धौ परेको संकेत जनतालाई दिंदै आएको सामाजिक सुरक्षाको कटौतीले पुष्टी गरिरहेकै छन । हाम्रो गरीबदेशले आशिर्बादमा पाएको संघियताले जनतालाई के दिन्छ अबपनि भन्नु पर्छ र ? बहुधार्मिक ,बहुजाती , बहुभाषी ,बहुसाँस्कृतिक , भारतबेष्टीत मुलुक नेपाल , हरेक घटनामा भारतियको मुखताक्ने दलाल नेपाली सत्ता ,भिखारि आर्थीक अवस्था , अनाबश्यक राजनैतिकमुद्धा लगायत बिदेशी स्वार्थले जेलिएको संबिधान बोकेर उनीहरुकै आशिर्बाद र भाग्यमा मुलुक सग्लोबन्ने कुनै आधार देखीदैन । कुनै समय सुनको मुद्राको कारोबार गर्नेदेश नेपाल पुन्; त्यही समयमा फर्कीने अबशर प्राप्तगर्न हाम्रो आशिर्बादलाई कर्ममा आधारित गर्दै संघियतालाई बिदाई गर्दै अगाडी नबढ्ने हो भने हाम्रो स्थीती यस्तै हुनेछ । कताको फूल कताको अक्षता ! निल्नु न ओकल्नु मगन्ते संघियता !!