पानीको राजनीति
सुगौली सन्धीपछी प्राप्त नेपालको क्षेत्रफल १४७१८१ बर्गकिलोमिटर चीनतर्फ १२३६ किलोमिटरमात्र जोडिनु र बाँकीभाग १६९० किलोमिटर भारतसंग सिमाना कायम भएर आफ्नो अस्तित्व कायम राख्न भारत बेष्टित हुनुपरेको जानाकारीमै छ । भौगोलीक रुपमा चीनतर्फ अग्लो भाग र भारततर्फ गहिरो हुँदा नेपालको पानी बगेर भारत पुगेको भारतिय सरकारबाट छिप्ने कुरैभएन ।भारतिय शासकको पानी लोभलाई नबुझ्ने नेपालको राणा शासनले सदाकोलागी बिदाहुनु भन्दा ३ महिना अगाडी आफ्नो जहाँनिया शासनलाई अझै कायमराख्न सकिन्छ कि भनि गलत मनशायले गरिएको १९५० को असमान सन्धीले खुला सिमाना र आवत जावतलाई कायम राख्दा सिमानामा राखीएको करिब ८००० जङ्गे पिलर मध्य भारततर्फ हराएको १२४० पिलर साथै २५०० पिलर बिभिन्न कारणबाट जिर्ण अवस्थामा हुनु र ४०० पिलर तत्काल निर्माण गर्नुपर्ने आबश्यकतालाई भारतिय नुनपानीले सिंचित नेता र कर्मचारीबाट अनदेखा हुनु झनै बिडम्बनापुर्ण अवस्था हाम्रोसामु छ ।
१९५० देखी राणाहरु मार्फत स्थापित गरिएको नेपाल दोहन कोशी सम्झौतामा आईपुग्दा नेपाली महाबिर सम्सेर जबरालाई भारतिय समकक्षी गुल्जारीलाल नन्दामा सिमित नराख्दै गण्डक सम्झौता हुँदै महाकाली सन्धीसम्म आईपुग्दा नेपालको पानीमा भारतिय चाख रणनितिक रुपमै थियो, छ र हुनेछ ।संयोग नमान्ने होभने कोशी(१९५४) ,गण्ड्क्(१९५९) र महाकाकी सन्धी(१९९६)नेपालमा राणाफाल्न र प्रजातन्त्र स्थापित गर्ने आन्दोलनमा भारतिय सत्ता मार्फत गरिएको सहयोग स्वरुप भारतले प्राप्त गरेको तितो यथार्थ तात्कालीन मिती हरुले प्रष्ट पार्छ । यी तमाम सम्झौता र सन्धीमा प्रष्ट त नारायणहिटी दरबारको असह्योग हुनुले लामो रणनीति अनुसार नेपालको राजतन्त्र फाल्ने गुरुयोजना अनुसार नेपालकै अन्तरबिरोधलाई प्रयोगगर्न भारत सफल हुँदा २०१९ देखी "मात्र हिन्दूत्वको" आडमा टिकेको राजतन्त्र हटाउन पश्चीमा सहयोग लीन बाध्य भएको प्रमाणित नै भैसकेको छ ।
आफ्नो देशमा अझै ३५ करोड भारतिय चर्पी बिहिन अवस्थामा रहेको तितो यथार्थलाई बुझपचाउँदै धर्म र रोटीबेटीको हवाला दिँदै नेपालको बिकाशमा सरीक हुने भारतिय मकसद महेन्द्रनगर देखी मेचीसम्म १०२४ किलोमिटर बाटो बिसौं बर्ष देखी ओगट्ने काम होस कि १९ बटा तराईको रोड जोड्ने हुलाकी राजमार्ग पहिलो फेज ६०५ किमी दोश्रो फेज ८४५ किमीको अवस्थाले भारतिय नियत छर्लङै छ । अझ रोटीबेटी को नारामा आउने तराईको बाढी र डुबाँनको समस्याले तराईबाशीलाई पिडित बनाउँनुको मतलब उनीहरुको दीर्घकालीन लालच डुब्ने जमिन होइन पहाडबाट बग्ने पानीनै हो भन्नेकुरा प्रष्टैछ ।
जबजब भारतिय स्वार्थलाई नेपाली सत्ताले अस्विकार गर्यो तीन पटक सम्म नाकाबन्दीको अस्त्र प्रयोग गर्नुले हिन्दूत्व र रोटीबेटीको ढोंगी नाराले नेपालमा कुनैकाम नगर्ने हुँदा अंगिकृत नागरिकको खेल खेलीएको कुरापनि खुला भैसकेको छ । अन्तमा , भारतियहरुले १९५० देखी नेपालमा पालेका सबैखाले अनुहारहरुले सबैशक्ती प्रयोग गर्दापनि भारतको चाहाना अनुसारको नेपाली संबिधान बन्न नसक्नुमा भारत असफल भएकै हो । आफ्नो असफलतालाई रोक्न भारतले पालेका अन्तीम अनुहारको प्रयोग मार्फत आफ्ना अंगिकृत नागरिकको सिहदरबार बासलाई संबिधान मै दर्ज गराउन मरिमेट्नुले नेपालको "सम्पुर्ण पानी एकलौटी खाने" भारत नीतिले कालान्तरमा ठुलो नोक्सानी मिल्ने खतरा झन झन बढ्दैछ । केवल आफ्नो "ज्यान र धन" बचाउनमात्र गरिने संबिधान संसोधनले भबिश्यमा सबैको हात खालीहुने कुरा पुष्पकमलले समयमै बुझेभने अरुलाई दिएको राजनेताको पदबी आफैसंग राख्न पाउनेछन ।
१९५० देखी राणाहरु मार्फत स्थापित गरिएको नेपाल दोहन कोशी सम्झौतामा आईपुग्दा नेपाली महाबिर सम्सेर जबरालाई भारतिय समकक्षी गुल्जारीलाल नन्दामा सिमित नराख्दै गण्डक सम्झौता हुँदै महाकाली सन्धीसम्म आईपुग्दा नेपालको पानीमा भारतिय चाख रणनितिक रुपमै थियो, छ र हुनेछ ।संयोग नमान्ने होभने कोशी(१९५४) ,गण्ड्क्(१९५९) र महाकाकी सन्धी(१९९६)नेपालमा राणाफाल्न र प्रजातन्त्र स्थापित गर्ने आन्दोलनमा भारतिय सत्ता मार्फत गरिएको सहयोग स्वरुप भारतले प्राप्त गरेको तितो यथार्थ तात्कालीन मिती हरुले प्रष्ट पार्छ । यी तमाम सम्झौता र सन्धीमा प्रष्ट त नारायणहिटी दरबारको असह्योग हुनुले लामो रणनीति अनुसार नेपालको राजतन्त्र फाल्ने गुरुयोजना अनुसार नेपालकै अन्तरबिरोधलाई प्रयोगगर्न भारत सफल हुँदा २०१९ देखी "मात्र हिन्दूत्वको" आडमा टिकेको राजतन्त्र हटाउन पश्चीमा सहयोग लीन बाध्य भएको प्रमाणित नै भैसकेको छ ।
आफ्नो देशमा अझै ३५ करोड भारतिय चर्पी बिहिन अवस्थामा रहेको तितो यथार्थलाई बुझपचाउँदै धर्म र रोटीबेटीको हवाला दिँदै नेपालको बिकाशमा सरीक हुने भारतिय मकसद महेन्द्रनगर देखी मेचीसम्म १०२४ किलोमिटर बाटो बिसौं बर्ष देखी ओगट्ने काम होस कि १९ बटा तराईको रोड जोड्ने हुलाकी राजमार्ग पहिलो फेज ६०५ किमी दोश्रो फेज ८४५ किमीको अवस्थाले भारतिय नियत छर्लङै छ । अझ रोटीबेटी को नारामा आउने तराईको बाढी र डुबाँनको समस्याले तराईबाशीलाई पिडित बनाउँनुको मतलब उनीहरुको दीर्घकालीन लालच डुब्ने जमिन होइन पहाडबाट बग्ने पानीनै हो भन्नेकुरा प्रष्टैछ ।
जबजब भारतिय स्वार्थलाई नेपाली सत्ताले अस्विकार गर्यो तीन पटक सम्म नाकाबन्दीको अस्त्र प्रयोग गर्नुले हिन्दूत्व र रोटीबेटीको ढोंगी नाराले नेपालमा कुनैकाम नगर्ने हुँदा अंगिकृत नागरिकको खेल खेलीएको कुरापनि खुला भैसकेको छ । अन्तमा , भारतियहरुले १९५० देखी नेपालमा पालेका सबैखाले अनुहारहरुले सबैशक्ती प्रयोग गर्दापनि भारतको चाहाना अनुसारको नेपाली संबिधान बन्न नसक्नुमा भारत असफल भएकै हो । आफ्नो असफलतालाई रोक्न भारतले पालेका अन्तीम अनुहारको प्रयोग मार्फत आफ्ना अंगिकृत नागरिकको सिहदरबार बासलाई संबिधान मै दर्ज गराउन मरिमेट्नुले नेपालको "सम्पुर्ण पानी एकलौटी खाने" भारत नीतिले कालान्तरमा ठुलो नोक्सानी मिल्ने खतरा झन झन बढ्दैछ । केवल आफ्नो "ज्यान र धन" बचाउनमात्र गरिने संबिधान संसोधनले भबिश्यमा सबैको हात खालीहुने कुरा पुष्पकमलले समयमै बुझेभने अरुलाई दिएको राजनेताको पदबी आफैसंग राख्न पाउनेछन ।