यातायातको लाइन
हरेक पल्ट यातायात कार्यालय एकान्तकुना जाँदा नया कथा बन्दछ। हिजो सवारी चालक अनुमति पत्रमा अर्को वर्ग थप्ने प्रक्रिया सुरु गर्न जाँदा पनि एउटा नया कथा बन्यो। बिहान ५:४५ बजे तिर नै म र मेरो साथी यातायात कार्यालय पुग्यौ। त्यहि दिन फारम बुझाउने होला भन्ठानेको त "फारम बुझाउने मिति मात्र लिने हो पहिलो दिन त" भनेर मेरो साथीले भन्यो। अचम्म लाग्यो एक छिन् त।
कार्यलयको परिसरमा पुग्दा २-३ वटा लाइनहरु देखे त्यति बिहानै। एउटा लाइनमा त २०० भन्दा बढी मान्छे थियो। मोटरसाइकल चालकको लाइसेन्सको लागि टोकन लिने लाइन रैछ। गाडीको लाइसेन्स थप्न टोकन लिने लाइन खोजेर हामी लाइनमा बस्यौ। ४०-५० जना जति पछाडी हामी पनि उभियौ। तर लाइनमा उभिएका अरु मान्छेहरुलाई पनि टोकन कहाँ कसरी बाड्छ वा त्यो लाइन सहि हो-हैन थाहा रहेनछ । अलि बुझ्नेलाई सोध्नु पर्यो भनेर साथीलाई लाइनमा उभाएर यता उता बुझ्न गए। कार्यलयको मुख्य द्वारमा सब इन्स्पेक्टर सहित अरु २-३ जना प्रहरी थिए। वहाहरुलाई नै सोधे। "कति नम्बर काउन्टरमा बाड्छ टोकन?" भनेर सोध्दा लाइन मै दिन ल्याउछन पो भने, फारम मात्र भरे पुग्छ, अरु कागजात अहिले केहि चाहिन्न भने। मेरो साथीले केहि दिन अघि नै फारम लिएर आएको थियो । ल भनेर लाइनमा धैर्य साथ उभिए। ६:३०-७ बजे तिर टोकन बाड्न सुरु भयो भन्ने हल्ला चल्यो। तर लाइन भने १०-१५ मिनेट सम्म पनि एक इन्च पनि अगाडी बढेन।
लाइनले कार्यलय भवन घुमेको हुनाले हामीले अगाडी के भैरहेको छ देखिरहेका थिएनौ। यसरि त भएन भनेर साथीलाई लाइनमा छोडेर म लाइनको सुरुवातमा हेर्न गए। त्यहाँ त मौरीले गुड झुमे जस्तो १ नम्बर काउन्टरलाई २०-२५ जना मान्छेले झुमेको रैछ। त्यही झून्डमा लाइनमा भएका मान्छे पनि झुमिने ,लाइनमा न उभेका मान्छे नि टासिने रैछ। म १० मिनेट जति हेरेर बसे। सोझो केहि मान्छेहरु चै लाइनमै बसेका थिए र "ल के गरेको होला" भनेर कराइरहेका थिए। केहि छिन कराउदा पनि केहि न लागे पछि चै उनीहरु पनि आफ्नो फारम अगाडी काउन्टर नेर बसेकालाई "दाइ, मेरो पनि फारम भित्र छिराइदिनु न" भन्दा रहेछन। भित्र चाहि दुइ जना अफ्सर रहेछन। एकै चोटी ५-६ वटा फारम लिने अनि नाम टिपेर फारममा मिति लेखेर फिर्ता गर्दा रहेछन। त्यहि रहेछ टोकन, फारम बुझाउने मिति। यसरी फारम बुझाउने तरिका भएन भनेर म नि त्यहाँ भएका मान्छेहरुलाई लाइनमा आउनुस भनेर कराउन थाले। के मान्थे र? आफु मात्र कराको करै भईयो।
अनि एउटा मोटो मोटो लम्बु लम्बु देखिने ज्याङ्गो मान्छेले चै काउन्टर नेरबाट "ल हात समाउ।" भनेर मेरो हात समायो र मैले अर्को एक जनाको हात समाए। बाहिरको मान्छे जान न मिल्ने गरि लाइनमा भएकाले मात्र फारम काउन्टर भित्र दिन मिल्ने गरि हामी तगारो बस्यौ। ३-४ मिनेट पछि नै त्यो ज्याङ्गो मान्छेको फारम काउन्टरबाट बाहिर आयो र आफ्नो फारम लिएर "ल भाइ, लाइन मिलाउनु है।" भनेर उ त हिड्यो। अब आपत पर्यो मलाई। हामीले बनाको तगारो बाहिर पनि अझै २-३ जना मौका मिले लाइन बाहिरैबाट फारम बुझाउछु भनेर शेरको सिकार वरिपरि हुडारले मौका खोजे झैँ घुमिरहेका थिए। फारममा मिति लिई सकेकाहरु पनि ढिलो आउने उनीहरुको साथीको फारम ल्याएर लाइन बाहिरैबाट काउन्टरमा छिराउन खोज्दा रहेछन। मैले "ति सबलाई रोकेर लाइनमा आउनुस, पालो आउछ " भने। तर पनि पछाडी जान मानेनन्। लाइनमा उभिरहेकाहरु सोझा, भर्खर काठमाडौँ बाहिरबाट आएका जस्तै देखिन्थे। ट्याक्सी ड्राइवर बन्न लाइसेन्स लिन आएकाहरु धेरै जना थिए। सायद काठमाडौँ आफ्नो ठाउँ जस्तो न लागेर होला, अरुले लाइन मिच्न खोजेको देख्दा पनि उनिहरु चुप थिए। धेरै चोटी भने पनि नमानेपछि त एक जनालाई त ठेलेरै हुत्याई दिए मैले, "हैन, सहि कुरा गर्दा नि न मान्ने कस्तो मान्छे हो यो ?" भनेर। तैपनि कति बेला हो त्यसले फारम भित्र घुसाइ हालेछ। २०-२५ मिनेट पछि भने लाइन मिचेर फारम बुझाउन खोज्ने त्यहाँ वरिपरि कोहि थिएनन। मेरो फारम मेरै खल्तीमा थियो। लाइनमा आफ्नो साथी उभिरहेको ठाउँमा जाउ जस्तो लागेको थियो तर फेरि अघि जस्तै भयो भने पालो आउदैन भनेर मैले पहरेदार कै काम गरि बसे। लाइन अगि सर्दै आएपछि मेरो साथी पनि देखा पर्यो। त्यतिकैमा एक जना पढे लेखेकै देखिने सहरिया जवान केटी ७:३० तिर लाइन बाहिरबाट आइ अनि "म त महिला, महिलाले लाइन बस्न पर्दैन" भनेर फारम बुझाउन काउन्टरमा आयो। "महिला पुरुस बराबर, लाइनमा आउनुस" भने। फेरि "महिलाहरु १० जनाको कोटा छ। म एकजनाको बुझाइदिनु न" भन्यो त्यो केटीले। "अगि सुरुमै ६:३० बजे २० जना महिलाले कोटा पुराइसके" भनेर मैले भने । साचिकै म ६ बजे पुग्दा १५ -२० जना महिलाहरुलाई लाइनमा सबभन्दा अगाडीको स्थान दिइएको थियो। म आफ्नो ड्युटीमा अडिग थिए। मलाई थाहा थियो मैले एक जनालाई मात्र लाइन बाहिरबाट छिराए भने त्यसरी छिर्न चाहने फेरि झुमिन्छन भनेर। फेरि कहाँ २ घण्टादेखि कुरिरहेका लाइनमा उभिएकाहरु र कहाँ त्यो भर्खर आएको केटी। त्यसैले म अडिग रहे। तर त्यो केटी अझै पनि काउन्टर वरपर नै उभिरह्यो, लाइनको पुछारमा न गइ।
मेरो साथीको पालो आयो। अनि मैले सबलाई देखाउदै, ल मेरो पालो पनि बल्ल आयो भनेर आफ्नो फारम साथीलाई दिए र संगै फारममा मिति लियौ। सबलाई देखाएन भने फेरि बाहिरको मान्छेको फारम लियो भन्ला भनेर मलाई डर थियो। कसैले चै "हो, यो दाइ १ घण्टा देखि लाइन मिलाइरहनु भएको छ" भनेर मलाई देखाउदै भने। फारममा मिति हालिसकेपछि चै मैले पनि ल लाइन मिलाउनुस है भनेर अर्कोलाई जिम्मा दिएर म घरको लागि फर्के। ८ बज्न लागेको थियो र मलाई अफिस पनि जानु थियो त्यो दिन। काउन्टरबाट निस्कदा एक जना अपरिचित व्यक्तिले "तपाइले गर्दा सबैको पालो चाडो आयो।" भनेर मलाई भन्यो। कसैले चै मैले ३० मिनेट घाती सुक्ने गरि कराएको बुझेछ भनेर मलाई खुसि लाग्यो।
कार्यलयको परिसरमा पुग्दा २-३ वटा लाइनहरु देखे त्यति बिहानै। एउटा लाइनमा त २०० भन्दा बढी मान्छे थियो। मोटरसाइकल चालकको लाइसेन्सको लागि टोकन लिने लाइन रैछ। गाडीको लाइसेन्स थप्न टोकन लिने लाइन खोजेर हामी लाइनमा बस्यौ। ४०-५० जना जति पछाडी हामी पनि उभियौ। तर लाइनमा उभिएका अरु मान्छेहरुलाई पनि टोकन कहाँ कसरी बाड्छ वा त्यो लाइन सहि हो-हैन थाहा रहेनछ । अलि बुझ्नेलाई सोध्नु पर्यो भनेर साथीलाई लाइनमा उभाएर यता उता बुझ्न गए। कार्यलयको मुख्य द्वारमा सब इन्स्पेक्टर सहित अरु २-३ जना प्रहरी थिए। वहाहरुलाई नै सोधे। "कति नम्बर काउन्टरमा बाड्छ टोकन?" भनेर सोध्दा लाइन मै दिन ल्याउछन पो भने, फारम मात्र भरे पुग्छ, अरु कागजात अहिले केहि चाहिन्न भने। मेरो साथीले केहि दिन अघि नै फारम लिएर आएको थियो । ल भनेर लाइनमा धैर्य साथ उभिए। ६:३०-७ बजे तिर टोकन बाड्न सुरु भयो भन्ने हल्ला चल्यो। तर लाइन भने १०-१५ मिनेट सम्म पनि एक इन्च पनि अगाडी बढेन।
लाइनले कार्यलय भवन घुमेको हुनाले हामीले अगाडी के भैरहेको छ देखिरहेका थिएनौ। यसरि त भएन भनेर साथीलाई लाइनमा छोडेर म लाइनको सुरुवातमा हेर्न गए। त्यहाँ त मौरीले गुड झुमे जस्तो १ नम्बर काउन्टरलाई २०-२५ जना मान्छेले झुमेको रैछ। त्यही झून्डमा लाइनमा भएका मान्छे पनि झुमिने ,लाइनमा न उभेका मान्छे नि टासिने रैछ। म १० मिनेट जति हेरेर बसे। सोझो केहि मान्छेहरु चै लाइनमै बसेका थिए र "ल के गरेको होला" भनेर कराइरहेका थिए। केहि छिन कराउदा पनि केहि न लागे पछि चै उनीहरु पनि आफ्नो फारम अगाडी काउन्टर नेर बसेकालाई "दाइ, मेरो पनि फारम भित्र छिराइदिनु न" भन्दा रहेछन। भित्र चाहि दुइ जना अफ्सर रहेछन। एकै चोटी ५-६ वटा फारम लिने अनि नाम टिपेर फारममा मिति लेखेर फिर्ता गर्दा रहेछन। त्यहि रहेछ टोकन, फारम बुझाउने मिति। यसरी फारम बुझाउने तरिका भएन भनेर म नि त्यहाँ भएका मान्छेहरुलाई लाइनमा आउनुस भनेर कराउन थाले। के मान्थे र? आफु मात्र कराको करै भईयो।
अनि एउटा मोटो मोटो लम्बु लम्बु देखिने ज्याङ्गो मान्छेले चै काउन्टर नेरबाट "ल हात समाउ।" भनेर मेरो हात समायो र मैले अर्को एक जनाको हात समाए। बाहिरको मान्छे जान न मिल्ने गरि लाइनमा भएकाले मात्र फारम काउन्टर भित्र दिन मिल्ने गरि हामी तगारो बस्यौ। ३-४ मिनेट पछि नै त्यो ज्याङ्गो मान्छेको फारम काउन्टरबाट बाहिर आयो र आफ्नो फारम लिएर "ल भाइ, लाइन मिलाउनु है।" भनेर उ त हिड्यो। अब आपत पर्यो मलाई। हामीले बनाको तगारो बाहिर पनि अझै २-३ जना मौका मिले लाइन बाहिरैबाट फारम बुझाउछु भनेर शेरको सिकार वरिपरि हुडारले मौका खोजे झैँ घुमिरहेका थिए। फारममा मिति लिई सकेकाहरु पनि ढिलो आउने उनीहरुको साथीको फारम ल्याएर लाइन बाहिरैबाट काउन्टरमा छिराउन खोज्दा रहेछन। मैले "ति सबलाई रोकेर लाइनमा आउनुस, पालो आउछ " भने। तर पनि पछाडी जान मानेनन्। लाइनमा उभिरहेकाहरु सोझा, भर्खर काठमाडौँ बाहिरबाट आएका जस्तै देखिन्थे। ट्याक्सी ड्राइवर बन्न लाइसेन्स लिन आएकाहरु धेरै जना थिए। सायद काठमाडौँ आफ्नो ठाउँ जस्तो न लागेर होला, अरुले लाइन मिच्न खोजेको देख्दा पनि उनिहरु चुप थिए। धेरै चोटी भने पनि नमानेपछि त एक जनालाई त ठेलेरै हुत्याई दिए मैले, "हैन, सहि कुरा गर्दा नि न मान्ने कस्तो मान्छे हो यो ?" भनेर। तैपनि कति बेला हो त्यसले फारम भित्र घुसाइ हालेछ। २०-२५ मिनेट पछि भने लाइन मिचेर फारम बुझाउन खोज्ने त्यहाँ वरिपरि कोहि थिएनन। मेरो फारम मेरै खल्तीमा थियो। लाइनमा आफ्नो साथी उभिरहेको ठाउँमा जाउ जस्तो लागेको थियो तर फेरि अघि जस्तै भयो भने पालो आउदैन भनेर मैले पहरेदार कै काम गरि बसे। लाइन अगि सर्दै आएपछि मेरो साथी पनि देखा पर्यो। त्यतिकैमा एक जना पढे लेखेकै देखिने सहरिया जवान केटी ७:३० तिर लाइन बाहिरबाट आइ अनि "म त महिला, महिलाले लाइन बस्न पर्दैन" भनेर फारम बुझाउन काउन्टरमा आयो। "महिला पुरुस बराबर, लाइनमा आउनुस" भने। फेरि "महिलाहरु १० जनाको कोटा छ। म एकजनाको बुझाइदिनु न" भन्यो त्यो केटीले। "अगि सुरुमै ६:३० बजे २० जना महिलाले कोटा पुराइसके" भनेर मैले भने । साचिकै म ६ बजे पुग्दा १५ -२० जना महिलाहरुलाई लाइनमा सबभन्दा अगाडीको स्थान दिइएको थियो। म आफ्नो ड्युटीमा अडिग थिए। मलाई थाहा थियो मैले एक जनालाई मात्र लाइन बाहिरबाट छिराए भने त्यसरी छिर्न चाहने फेरि झुमिन्छन भनेर। फेरि कहाँ २ घण्टादेखि कुरिरहेका लाइनमा उभिएकाहरु र कहाँ त्यो भर्खर आएको केटी। त्यसैले म अडिग रहे। तर त्यो केटी अझै पनि काउन्टर वरपर नै उभिरह्यो, लाइनको पुछारमा न गइ।
मेरो साथीको पालो आयो। अनि मैले सबलाई देखाउदै, ल मेरो पालो पनि बल्ल आयो भनेर आफ्नो फारम साथीलाई दिए र संगै फारममा मिति लियौ। सबलाई देखाएन भने फेरि बाहिरको मान्छेको फारम लियो भन्ला भनेर मलाई डर थियो। कसैले चै "हो, यो दाइ १ घण्टा देखि लाइन मिलाइरहनु भएको छ" भनेर मलाई देखाउदै भने। फारममा मिति हालिसकेपछि चै मैले पनि ल लाइन मिलाउनुस है भनेर अर्कोलाई जिम्मा दिएर म घरको लागि फर्के। ८ बज्न लागेको थियो र मलाई अफिस पनि जानु थियो त्यो दिन। काउन्टरबाट निस्कदा एक जना अपरिचित व्यक्तिले "तपाइले गर्दा सबैको पालो चाडो आयो।" भनेर मलाई भन्यो। कसैले चै मैले ३० मिनेट घाती सुक्ने गरि कराएको बुझेछ भनेर मलाई खुसि लाग्यो।